مشروطیت

درگذشت

خراسانی در زمانی که برای جهاد علیه روس قصد هجرت به ایران را داشت در سحرگاه سه شنبه ۲۰ ذیحجه ۱۳۲۹ قمری به طور مشکوکی درگذشت. مقبره او در آرامگاه علی بن ابی‌طالب قرار دارد.^[۱]

فرزندان

نسل آخوند خراسانی به علت انتساب به کتاب کفایه الاصول وی اغلب به کِفایی معروف می باشند. از مشاهیر خاندان وی می توان به افزاد ذیل اشاره داشت:

• میرزا مهدی خراسانی (فرزند)
• میرزا محمد آقازاده خراسانی (فرزند)
• میرزا احمد کفایی^[۲] (فرزند)
• حسن کفایی سناتور مجلس؛ (فرزند)
• حسین کفایی درگذشته به سال ۱۳۵۶ش از شاگردان نایینی؛ (فرزند)
• زهرا کفایی (فرزند)
• حمید کفایی(نواده)
• عبدالرضا کفایی( نوه)

شاگردان

• سیدابوالحسن اصفهانی
• سیدحسن مدرس
• سید ابوالقاسم کاشانی
• سید هبه الدین شهرستانی
• سید محمد موسوی زنجانی
• شیخ مهدی خالصی
• شیخ محمد خالصی زاده
• سید محسن امین (صاحب اعیان الشیعه)
• شیخ هادی جلیلی کرمانشاهی
• علی اصغر مازندرانی
• سید عبدالحسین شرف‌الدین عاملی
• آقابزرگ تهرانی (صاحب الذریعه و اعلام الشیعه)
• آقا نجفی قوچانی نویسنده حاشیه کفایة، سیاحت شرق و سیاحت غرب
• میرزا ابوالحسن مشکینی
• شیخ محمد جواد بلاغی
• شیخ محمدعلی شاه آبادی
• محمد عصار لواسانی پدر سید محمد کاظم عصار
• آقا ضیاءالدین عراقی
• محمدحسین غروی اصفهانی متخلص به مفتقر از شعرای فارسی گو (معروف به کمپانی)
• سید حسین طباطبایی بروجردی
• محمد حسین اشنی،^[۳]
• آقا نورالدین عراقی
• محمد فیض
• سیّدمحسن نبویِ‌اشرفی^[۴]
• میرزا احمدخان عمارلویی و صدها تن دیگر از بزرگان شیعه از شاگردان او بودند.

تالیفات و آثار

آخوند خراسانی تالیفات بسیاری داشت از جمله حاشیه‌ای بر مکاسب استادش شیخ انصاری، شرح و تعلیقه‌ای بر منظومهٔ دیگر استادش ملاهادی سبزواری، حاشیه بر اسفار صدرالمتالهین شیرازی که می‌گویند نسخه اش در آستان قدس رضوی وجود دارد، رسالهٔ دماء ثلاثه، چندین رسالهٔ فقهی و اخلاقی و عقیدتی، البته مهمترین تالیفات او همانا کفایةالاصولاست که اکنون در دوره‌های عالی حوزه تدریس می‌شود. صدها نفر از شاگردان آخوند تقریرات فقه و اصول ایشان را نوشته‌اند که بسیاری از آنها هنوز موجود می‌باشد.

یک اثر جنجال برانگیز

یکی از مهمترین آثار منسوب به آخوند خراسانی که منعکس کننده نظرات سیاسی اوست گفتگوی آخوند بامیرزای نائینی پیرامون حکومت دینی می‌باشد.در صحت این اثر تشکیک وجود دارد. اکبر ثبوت معتقد است این گفتگو روی داده است ولی برخی دیگر چون عبدالکریم موسوی اردبیلی، آیت الله سیستانی، ذبیح الله نعیمیان، محمدعلی نجفی کرمانشاهی، و ... آن را جعلی می دانند. همچنین محسن کدیور نیز در مقالات خویش به این گفتگو استناد می کند. اصل این گفتگو چاپ نشده و گزیده هایی از آن در کتاب محسن دریابیگی(چاپ اول 1386 و دوم 1387) امده است.

خانواده

مهندس حمید مجتهدی (از نوادگان ایشان) سازنده دهکده چوبین نیشابور، در نیشابور سکونت دارند. عبدالرضا کفایی فرزند احمد کفایی از نوادگان آخوند است.

او از ياران بزرگ و بـا وفـاى امام حسيـن(ع) و مـردى شـايسته و شريف بـود; رزمنده اى دلير و جنگجـويـى تـوانا شمرده مـى شد و در ميان قبيله خـود, كه در كوفه سكونت داشتند, مى زيست. وى را زهير بـن قيـن بـن قيـس انمـارى بجلـى مـى خـوانـدند.(1)

ويژگيهاى زهير بن قين

1 ـ شجاعت و پايمـردى زهيـر وى را بـر آن داشت در كنار مـدفعان اسلام قـرار گيـرد. او در بـرخـى فتـوحـات اسلامـى شركت جست و افتخـاراتـى بزرگ به ثبت رسـانـد. علامه سمـاوى در ايـن باره مى نـويسد: ((له فى المغازى مواقف مشهوره و مـواطـن مشهوده))(2) در جنگها مـواضع مشهور و جـايگاه مشهودى داشته است. 
از مـوارد شركت زهير در فتـوحات همانا شركت در غزوه بلنجـر است كه خاطره اى نيز از آن باز گفته است. و در آينده به آن خـواهيـم پرداخت. 
نمونه ديگرش حضـور در كربلاست. او بحق بازوى تـواناى امام شمرده مـى شـد. رشـادت و دلاورى او چنان بـود كه امـام حسيـن(ع) در روز عاشورا, هنگام تنظيـم سپاه خود كه بيـش از هفتاد نفر بودند, وى را بـر ميمنه گمـارد; حبيب را در ميسـره جـاى داد, خـود در قلب سپـاه قـرار گـرفت و پـرچـم را به بـرادرش عبـاس سپرد.(3) 
2 ـ از ديگر ويژگيهاى زهير سخنـورى اوست كه زبانزد خاص و عام و دوست و دشمـن بود. او آنچنان بـر گفتار مسلط بـود كه گاه از او مـى خـواستند در جمع حاضر شـود و در دفاع از امام حسيـن(ع) سخـن بگويد. 
3 ـ سـومين ويژگى زهير, كه در حقيقت مهمتريـن ويژگـى اوست, عشق به امـام زمـانـش حسيـن بـن على(ع) است. 
زهيـر در گفتـار و عمل, در راه و كـربلا در مـواقع مختلف, ايــن ويژگى را بخـوبى به نمايـش گذارد. گفتارش در شب عاشورا و عملـش در روز عاشـورا بهتـريـن گـواه بـر درستـى ايـن سخن است. 
او در شب عاشـورا, هنگامـى كه امام حسيـن(ع) اجازه رفتـن به وى داد, اظهار داشت: ((لا و الله لا يكون ذلك ابدا ااءترك ابـن رسول الله(ص) اءسيرا فى يد الاعداء و اءنجـو اءنا؟! لا ارانى الله ذلك اليـوم.))(4) نه به خـدا سـوگند, هرگز چنيـن نخـواهد بـود. آيا فرزند رسـول خـدا را در دست دشمنان اسير بگذارم و خـود را نجات دهـم؟! خـداى آن روز را به مـن نشـان نـدهـد. 
زهير در راه مكه تا كـوفه, هنگامـى از خـدمت امام حسيـن(ع) باز گشت, همسـر و يـارانـش را مخـاطب قرار داد و گفت: 
مـن تصميم گرفته ام همراه حسين باشم تا جانم را فدايش سازم و... .(5)

پيوستن به حسين(ع)

زهير بـن قيـن در سال شصت هجرى به مقصد فريضه حج, همراه همسر و گـروهـى از يـارانـش, كـوفه را تـرك كرد. 
او, پـس از انجام فريضه حج, مكه را ترك گفت و رهسپار كـوفه شد. زهير و يارانـش آنقدر تند مى رفتند كه در كوتاهتريـن زمان نزديك منزلگاه رسيدند. آنها همـواره مى كـوشيدند كه قدرى دورتر از محل استقـرار مـوقت امـام حسيـن(ع) فـرود آيند. 
امام و يارانـش در محلـى به نام زرود(6) فرود آمـدند و چادرهاى خـود را برپا ساختند. كاروان زهير از راه رسيد, اما چـون دورتر از چادرهاى امام جـايـى مناسب نيافت, چـادرهاى خـود را در همان حـوالى برپا ساخت. شيخ عباس قمى مى نويسد: گروهى از قبيله فزاره و بجيله چنين روايت شده است: هنگام مراجعت از مكه, با زهير بـن قين بجلـى همراه بـوديـم. در منازل, كه به حضـرت امام حسيـن(ع) مى رسيـديم, از او دورى مـى كرديـم; زيرا سير با آن حضرت را دوست نمى داشتيـم. ناگزير هـرگاه امام حـركت مى كـرد, زهير مـى مانـد و هرگاه آن حضـرت تـوقف مى كرد, زهير به راه مـى افتاد. در يكـى از منازل, آن حضرت در طرفـى منزل كرد و ما نيز ناگزير در طرف ديگر فرود آمديم. هنگامى كه مشغول غذا خوردن بوديـم, ناگاه رسولى از طـرف امـام حسيـن(ع) آمـد و پـس از ابـراز سلام, به زهيــر گفت: اباعبدالله(ع) تو را مى خواند. 
مـا از نهايت حيـرت لقمه هـايـى كه در دست داشتيـم, افكنـديـم و لحظه اى ساكت و بـى حركت مانديـم, گـويا پرنـده اى بر سر ما نشسته است. 
همسـر زهير, كه دلهم ناميـده مـى شـد, به زهير گفت: سبحان الله, فرزند پيامبر(ص) تو را مى طلبد و تـو در رفتـن درنگ مى كنى... بر خيز و نزدش شتـاب, ببيـن چه مـى فـرمـايد. 
زهير بر خاسته, خدمت حضرت رفت و زمانـى نگذشت كه شاد و خرم, با چهره بـر افروخته, نزد همسر و يارانـش باز گشت. بـى درنگ دستـور داد خيمه اش را بـركننـد و نزديك سـرا پـرده هاى آن حضـرت بـر پا سازند. آنگاه به همسرش گفت: تو از قيد زوجيت مـن رهايى, به اهل خود بپيوند; زيرا نمى خواهـم كه از سوى مـن زيانى به تو رسد.(7) 
مفيد اضافه مـى كند: آنگاه به يارانـش گفت: هريك از شما كه دوست دارد, همراهـم باشـد, چه بهتر; و گرنه آين آخريـن ديـدار ماست. سپـس گفت: شما را از حقيقتى آگاه مى كنـم. يادم نمى رود, وقتى در غزوه بحر(8) شركت كرديـم; خـداوند پيروزى را نصيب ما گردانيد و غنمايمى به دست آورديـم. سلمان فارسى, همراه ما بـود, هنگامى كه ديـد همگان از اين پيـش آمـد خـوشحال هستنـد, گفت: آيا از ايـن پيـروزى كه خـداونـد نصيب شما سـاخت و از غنيمتهايـى كه به دست آورديد, شادمانيد؟! گفتيم: آرى. 
سلمان گفت: اگر سيد جـوانان آل محمـد را درك كرديد, به يارى او خـوشحال تر باشيد از آنچه كه امروز بر آن دست يافتيـد. و اكنـون مـن با شما خدا حافظى مـى كنـم.(9) آرى او با اهل و يارانـش خدا خافظى كرد تا به دنبال گمشـده اى كه سالها در پـى اش بـود, برود. او همه چيز و همه كـس را رها كرد و رفت تا حسينى شود و جان خود را نثـار حسيـن و مكتب و عقيـده وى كند.

نقش زهير در حادثه كربلا

زهير همسر خود را طلاق گفت, ازياران خـود جـدا شـد, به اردوگاه حسينـى پيـوست و در شمار سربازان شيفته و فدايـى امام حسيـن(ع) جاى گرفت. او در طـول مسير در موارد گوناگون, از جاى بر مى خاست و به تاءييـد سخنان امام مـى پـرداخت. بخشـى از مـواردى كه زهير ارادت راستيـن خـود را به نمـايـش گزارد, چنين است:

1 ـ حمايت از امام در ذوحسم

پـس از بـرخـورد امام بـا سپاه حـر در محلـى به نام ذوحسـم(10) امام(ع) در جمع حاضـران سخـن گفت. آنگاه زهير از جاى بـرخاسته, به يـاران امـام گفت: شمـا سخـن مـى گـوييـد يـا مـن آغاز كنـم؟ 
گفتند: آرى, تـو سخـن بگـوى. زهير, پـس از به جاى آوردن حمـد و ثناى خـداوند, امام را مخاطب قرار داد و گفت: اى فـرزنـد رسـول خدا, سخنانت را شنيـديـم... به خـدا سـوگنـد, اگر دنيا براى ما باقـى بود و قرار بـود در آن بمانيـم و جدايـى از ايـن دنيا به معناى يارى تو بـود; باز همراهى شما را بر مى گزيديـم. امام(ع), ضمـن ستـودن روحيه بـالاى او, بـرايـش دعاى خيـر كرد.(11)

2 ـ پيشنهاد جنگ در بين راه

كاروان حسينى به مـوازات سپاهيان حر حركت مى كرد كه ناگه از دور سـوارى نمايان شـد. او پيك ابـن زياد بـود و نامه اى از سـوى وى براى حر آورده بود. در آن نامه, ابـن زياد نوشته بود: با رسيدن اين نامه بر حسيـن بـن على فشار بياور و او را در بيابانى بىآب و علف فرود آر. حر متـن نامه را براى امام خـواند و آن حضرت را در جريان ماءموريت خويـش قرار داد. امام فرمود: پس بگذار ما در بيـابـان نينـوا يـا غاضـريـات و يـا شفيه فـرود آييم. 
حر گفت: نمى تـوانم با ايـن پيشنهاد شما مـوافقت كنـم; زيرا مـن ديگر در تصميـم گيرى آزاد نيستـم و هميـن نامه رسان جاسوس ابـن زياد است... 
در اين هنگام, زهير بـن قين گفت: براى ما جنگيـدن با ايـن گروه انـدك از نبـرد با افراد بسيارى كه پشت سر آنهاست آسان تـر است. به خدا سوگند, طولى نخـواهد كشيد كه لشكريان بسيارى براى حمايت از اينان مى رسد و ديگر ما در برابر آنان تـوان مقاومت نخواهيـم داشت. 
امام(ع) در پاسخ به پيشنهاد زهير فرمـود: ((ماكنت لاءبـداء هـم بـالقتـال.)) مـن هـرگز شـروع كننـده جنگ نخـواهـم بود.(12)

3 ـ دفـاع از امـام حسيـن در حيـن مـاموريت

در عصر تاسـوعا, هنگامى كه عمربـن سعد يارانـش را فرمان داد تا به اردوگاه حسيـن بـن علـى نزديك شـونـد, حضرت به بـرادرش عباس فرمـود: عباس جانـم, فدايت گردم; برادرجان, سـوار شـو, آنها را ملاقـات كـن و بپـرس بـراى چه آمـده انـد؟ 
عباس با بيست سـوار, كه زهير بن قيـن و حبيب بـن مظاهـر نيز در شمار آنها بـودنـد, به ديـدار يزيـديان رفت. و به آنها گفت: چه مـى خـواهيد؟ گفتنـد: از امير فـرمان رسيده يا تسليـم شـويـد يا بجنگيم. 
گفتند: درنگ كنيد تا آنچه مى گـوييد به ابى عبدالله(ع) برسانيـم. يزيـديـان گفتنـد: او را ديـدار كـن و خبـر بياور. 
عباس باز گشت تا به حسيـن خبر دهد. يارانـش ماندنـد تا با آنها گفتگـو كنند. حبيب بـن مظاهر به زهير گفت: اگر مايلـى, با ايـن قـوم سخـن بگـو و اگـر مـى خـواهـى, مـن سخـن بگـويـم. 
زهير گفت: تـو پيشنهاد سخـن دادى و خـود نيز بديـن امر بپرداز. حبيب به آنها گفت: به خدا, فرداى قيامت پيـش خدا بد مردمـى اند, كسانـى كه نزد او روند و فـرزند پيامبـر خـود, خانـدان و عبادت كننـدگان ايـن شهر را كه نماز شب مـى گزارنـد, كشته باشنـد... . عزره گفت:هـرچه تـوانـى خـود ستـايـى كـن. 
زهير گفت: اى عزره, خـدا او را ستـوده و رهبـرى كرده, اى عزره, از خدا بپرهيز كـن مـن برايت خير مى خـواهـم; به خدا سـوگند, اى عزره, تـو از آنهايـى كه گمـراهـى را بـركشتـن پاكـدامنان يارى مى دهند... . 
عزره پـاسخ داد: اى زهيـر, تـو نزد ما از شيعيان ايـن خانـواده نبودى, تو عثمان خواه بودى. 
زهيـر گفت: از مـوقعيتـى كه اكنـون دارم, در نمـى يـابــى كه از شيعيانم. به خدا نه مـن نامه اى به حسيـن نوشتـم و نه هرگز پيكى در پـى اش فـرستـادم و نه وعده يـارىاش دادم; در راه بــا او برخـوردم, به ياد رسول خدا و موقعيت وى افتادم و دانستـم كه به سوى دشمن مىآيد... . 
پس بر آن شدم يارىاش كنم, در حزب او در آيـم و جانـم را فدايـش سازم; بـراى آن كه شما حق خـدا و رسـولـش را ضايع كـرديـد.(13)

4 - ياد آورى به قمر بنى هاشم

پس از برگشتـن سپاه عمر سعد به اردوگاه خويش, اين بار صداى شمر بـن ذى الجـوشـن به گـوش رسيـد كه بـا صـداى بلنـد مى گفت: 
كجـاينـد فـرزنـدان خـواهـر مـا, كجـاست عبـاس و بـرادرانش؟ امـام حسيـن(ع) فـرمـود: جـوابـش دهيـد, گرچه فاسق باشد. 
قمر بنى هاشـم به دستـور ابـى عبدالله(ع) سمت او رفت تا سخنـش را بشنـود. اما بـى درنگ, در حالـى كه بر او و امانـى كه داده بـود لعنت مـى فـرستاد, باز گشت. زهير بـن قيـن از جاى بـرخاسته, قمر بنى هاشـم را مخاطب قرار داد و گفت: تـو را از حديثـى كه قبلا آن را شنيده ام, آگاه سازم؟! عباس فرمـود: آرى, حـديث را بيان كـن. زهير گفت: وقتـى پـدرت خـواست ازدواج كنـد از بـرادرش عقيل, كه انساب عرب را مـى شناخت, خـواست همسرى برايـش برگزيند كه دليران او را به دنيا آورده باشند تا فرزندى به دنيا آورد كه فرزندنـش حسين را در كربلا يارى كنـد. آگاه باش! پـدرت تـو را براى چنيـن روزى ذخيره كرده; پـس هرگز در يارى برادرت و حمايت از خواهرانت كوتاهى مكن. 
قمر بنى هاشم به زهير گفت: زهير, تو در چنيـن روزى مرا به حمايت تشـويق مى كنى; به خدا سـوگند امروز صحنه اى به تـو نشان دهـم كه مانند آن را نديده باشى.(14)

5 ـ زهير و مراتب عشق به رهبرى

در شب عاشـورا هنگامـى كه حضرت خطبه خوانـد و ياران خـود را از آخريـن وضعيت آگاه ساخت, يكـى از كسانـى كه لب به سخـن گشـود و اظهار عشق و وفادارى كرد زهير بـن قيـن بـود. او, پـس از اظهار وفادارى مسلـم بـن عوسجه, از جاى برخاست و گفت: به خدا سـوگند, مـن دوست دارم كشته شـوم و زنـده شـوم و باز كشته شـوم تا هزار بار; و خـداى عزوجل با كشته شدن مـن مرگ را از تـو و جـوانان و خاندانت دور سازد.(15)

6 ـ سخنان زهير در روز عاشورا

كثيربن عبد الله شعبى گويد: چون بر حسيـن يورش برديم, زهير بـن قيـن سـوار بر اسب دم بلند خـود سلاح پـوشيده در برابر ما آمد و گفت: هشيار باشيد, شما را از عذاب خدا بيـم مـى دهـم; بر مسلمان لازم است برادر مسلمانـش را انـدرز دهـد. ما تا اكنـون بـرادر و همديـن بوديم; تا شمشير ميان ما جدايى نيفكنده هـم كيش هستيم و انـدرز شما بـر مـا لازم است. چـون كـار به شمشيسـر افتـد, رشته برادرى مـى گسلد; ما امتـى باشيـم و شما امت ديگر. خدا ما و شما را به فرزندان پيامبر خود محمد(ص) آزمود تا بنگرد چه كاره ايـم. 
ما شمـا را به يارى او و كنـاره گيـرى از سـركـش فـرزنـد سـركـش عبيدالله بـن زياد مـى خـوانيـم, زيرا جز بـدى از آنها نـديده و نبينند; چشمان شما را ميل مى كشند, دست و پاى شما را مـى بـرنـد, شما را بـر دار مـىآويزنـد, گـوش و بينـى مـى بـرنـد و نيكـان و دانشمنـدان شما چـون حجـر بن عدى و اصحابـش و هانـى بـن عروه و مانند وى را مى كشند. 
در پاسخ, او را دشنام دادند, ابـن زياد را ستـودند و گفتند: به خدا باز نمـى گرديم تا آقايت و همراهانـش را بكشيـم يا نزد امير عبيدالله ببريم. 
زهير گفت: اى بندگان خـدا; پسر فاطمه به دوستـى و نصرت از زاده سميه شايسته تر است. اگر يارىاش نمـى كنيد, به خـدا پناهتان باد; ولـى او را نكشيد و به يزيد وا گذاريد به جانـم سـوگند, كه يزيد با نكشتـن حسيـن هـم از طاعت شما راضـى است. شمـر تيـرى سمت وى افكنـد و گفت: خـامـوش بـاش, مـا را از پـرگـويـى خسته كــردى. زهير گفت: اى بدوى زاده, با تو سخـن نمى گويم; همانا تو از چهار پـايانـى. به خـدا, گمان نـدارم دو آيه از قـرآن درست بـدانـى. مژده ات بـاد به رسـوايـى و عذاب دردنـاك قيـامت. 
شمـر گفت: خـدا يك سـاعت ديگـر خـودت و آقـايت را خـواهـد كشت. زهير گفت: مرا از مرگ مى ترسانى؟! به خدا, مرگ با حسيـن نزد مـن بهتـر است از آنگـونه بـا شمـا جـاويـدان بمـانم. 
سپـس خطـاب به مـردم گفت: اى بنـدگان خـدا, ايـن پست جفـاجـو و همگنانـش شما را از دينتان نفريبند; به خـدا, شفاعت محمد(ص) به مردمى كه خـون فرزندان و خاندان او را مى ريزند و كسانى كه آنها را در ايـن ستم يارى مى كنند و مدافعان آنان را مى كشند, نمى رسد. مردى او را ندا داد كه, ابى عبدالله مى گـويد: بيا به جان خـودم, اگر مومـن آل فرعون قـوم خـود را نصيحت كمرد و دعوت را به آنها ابلاغ كرد, تـو نيز اينان را اندرز دادى و دعوت را بـدانها ابلاغ كردى.(16)

7 ـ دفع هجوم وحشيانه

در روز عاشورا شمر بـن ذى الجوشـن به چادرها و محل استقرار حرم اهل بيت(عليهم السلام) هجـوم بـرد و فرياد زد: آتـش بياوريـد تا ايـن خانه را با ساكنانـش آتـش بزنـم. زنان در حالـى كه فـرياد مـى زدنـد از خيمه بيـرون دويدنـد. امام حسيـن(ع) فـرياد كشيـد: اى فرزند ذى الجـوشـن آتـش مى طلبى كه خانه را بر اهل بيت مـن به آتـش بكشـى, خـدا تـو را به آتـش بسـوزاند. 
در اين لحظه زهير به همراه ده تـن از ياران امام, جهت دفع حمله آنان, به شمر و يارانـش حمله كرد و آنان را از حريـم حسينى دور ساخت. و در ايـن درگيرى, اباعزه ضبابى, كه همراه شمر حمله كرده بـود, به دست زهيـر بـن قيـن كشته شـد.(17)

8 ـ پيكار سخت

زهير, هماننـد ديگر ياران امام حسيـن(ع), در مصاف با دشمنان از مكتب و عقيـده و امامـش سخت دفـاع كـرد و در حمايت از محبـوب و مقصودش, لحظه اى كوتاهى نورزيد. ابو محنف مى نويسد: پـس از شهادت حبيب, بار ديگر آتش جنگ بالا گرفت. زهير بـن قيـن همراه حر وارد ميدان شـد. آن دو نبردى سخت كردنـد. هرگاه دشمـن اطراف يكـى را مى گرفت, ديگرى به يارىاش مى شتافت و نجاتـش مـى داد تا اينكه حـر به شهادت رسيـد. آنگـاه كه نماز خـوف به امامت ابـى عبـدالله(ع) خـوانده شد, زهير بار ديگر به ميدان آمد و نبردى سخت آغاز كرد; نبردى كه ماننـد آن ديده يا شنيده نشـده بـود. او همچنان كه بر دشمـن حمله مـى كـرد, چنيـن رجز مـى خـواند: 

انا زهير و انا ابن القين 
اذودكم بالسيف عـن حســين 
مـن زهيرم و فرزند قين هستم و با شمشير خود شما را از حسيـن(ع) دور مى سازم. 
سپس به طرف امام باز گشت و چون در مقابل امام قرار گرفت, چنيـن گفت: 

فـدتك نفسى هاديا مهــديا 
اليوم القـى جــدك النبيا 
و حسنـا و المــرتضى عليا 
و ذا الجناحين الشهيد حيا 


جانـم فـدايت باد كه هدايت يافت و هـدايت گـرديـد. امـروز جـدت پيامبر را ملاقات مى كنم, همچنين برادرت حسـن و پدرت على مرتضى و آن شهيد زنده اى را كه خداوند دو بال به او بخشيد, ملاقات خواهـم كرد. 
گـويا زهير با ايـن جملات با امام وداع كـرد و بار ديگـر رهسپار ميدان نبرد شد. او همچنان به پيكار ادامه داد تا اينكه كثيربـن عبـدالله شعبـى و مهاجـر بـن اوس بروى حمله بـردنـد و او را به شهادت رساندند.(18)

حضور امام بر بالين زهير

ابـن شهر آشـوب مى نويسد: پـس از شهادت زهير, امام حسيـن(ع) بر بالين وى آمـد و چنيـن فرمـود: ((لا يبعد نك يا زهير و لعن الله قاتليك لعن الذيـن مسخوا قرده و خنازير.)) اى زهير, خداوند تـو را از رحمتـش دور نگرداند و قاتلانت را لعنت كند; شبيه آن لعنتى كه مسخ شـدگان به شكل بـوزينه گان و خـوكان را فرا گرفت.(19) اى مختصرى از زندگى سرباز عاشق و شيفته ابـى عبدالله(ع), زهير بـود كه در كـربلا افتخار آفـريد و با افتخار به شهادت رسيـد. ((فسلام عليه يـوم ولـد و يـوم استشهد و يـوم يبعث حيـا)) 

 وضع بحراني و در حال انفجار کشور که از ادامه تبعيد رهبر نهضت اسلامي ايران ناشي مي‏شد از يک سو، و عدم تمايل دولت ترکيه به ادامه زندانباني خود از سوي ديگر، رژيم پهلوي را بر آن داشت که تبعيدگاه امام را تغيير دهد. از اين رو، طي مذاکره سرّي با دولت عراق در قبال اين تعهد که دولت ايران دخالتي در سرنوشت، آزادي و مدت اقامت امام در عراق نداشته باشد، عراقي‏ها با انتقال امام به عراق موافقت نمودند. ورود امام در 13 مهر 1344ش به عراق پس از يازده ماه اقامت در ترکيه، که ابتدا به صورت ناشناس انجام گرفت، استقبال گرم و پرشور و بي سابقه‏اي را به دنبال آورد. حضرت امام پس از يک توقف کوتاه در کاظمين، براي زيارت مرقد مطهر امام هادي(ع) و امام عسگري(ع) رهسپار سامرا شدند و با استقبال باشکوه مردم و حوزه علميه سامرا مواجه گرديدند. روز بعد کربلا يکپارچه براي استقبال ازامام آماده شد و ايشان يک هفته بعد با استقبال بي‏سابقه مردم و حوزه علميه نجف وارد اين شهر شدند. هدف رژيم شاه از تغيير محل تبعيد امام آن بود که با توجه به شرايط خاص و سنّتي حوزه علميه نجف که هر تازه واردي در آن هضم مي‏شد، آوازه امام را از اين طريق به خاموشي بکشانند. اما حضرت امام با ادامه مبارزات خود، رهبري نهضت اسلامي را به شکلي ديگر پيگيري کرده به طوري که رژيم بغداد مجبور به ايجاد فشار عليه ايشان و فراهم آوردن زمينه‏هاي خروج امام از اين کشور گرديد.

آسمونی : خواجه نصیرالدین محمد بن حسن جهرودی طوسی مشهور به خواجه نصیرالدین طوسی از اهالی جهرود از توابع قم بوده است که در تاریخ 15 جمادی الاول سال 597 هجری قمری ولادت یافته است. او به تحصیل دانش، علاقه زیادی داشت و از دوران جوانی در علوم ریاضی و نجوم و حکمت سرآمد شد و از دانشمندان معروف زمان خود گردید.

خواجه نصیرالدین طوسی ستاره درخشانی بود که در افق تاریک مغول درخشید و در هر شهری پا گذارد آنجا را به نور حکمت و دانش و اخلاق روشن ساخته و در آن دوره تاریک و در آن عصری که شمشیر تاتار و مغول خاندانهای کوچک و یا بزرگ را از هم پاشیده و جهانی از حملات مغولها به وحشت فرو رفته و همه در گوشه و کنار منزوی و یا فراری می شدند و بازار کسادی دانش و جوانمردی و مروت می بود و فساد حکمفرما. وجود و بروز چنین دانشمندی مایه اعجاب و اعجاز است.

 در سال 672 هجری قمری خواجه نصیر با جمعی از شاگردان خود به بغداد رفت که بقایای کتابهای تاراج رفته را جمع آوری و به مراغه ارسال دارد اما اجل مهلتش نداد و در تاریخ 18 ذی الحجه سال 672 هجری قمری در بغداد دار فانی را وداع گفت و جسدش را به کاظمین انتقال داده و در جوار امامین همامین مدفون گردید.

- منبع، پورتال آسمونی  http://www.asemooni.com/event/nasir-aldin-tusi-died#ixzz3nOHF5l3u

گلستان شدن آتش نمرود بر حضرت ابراهيم خليل(ع)

عظمت حضرت ابراهيم خليل(ع) به حدي است كه وي همواره موجب نزاع يهودي و مسيحيت و اسلام بوده است و هر يك، آن حضرت را از خود مي‌داند. از اين‌رو، خداي متعال او را مربوط به هیچ یک از ادیان ندانسته و او را مسلمان معرفی می‌کند. ابراهیم(ع) حتي ميان مشركان، مكاني بلند داشت و آثار وي در مكه مكرمه مورد زيارت و تقديس آنان قرار مي‌گرفت. 

نسب حضرت ابراهيم(ع) تا حضرت آدم(ع) در تورات آمده است. نسب نامه‌هاي تورات به كتب اسلامي نيز راه يافته و بدون دقت در اصل و منشأ آن پذيرفته شده است. به عقيده اهل كتاب (در نتيجه جمع بندي حوادث كتاب مقدس) حضرت ابراهيم(ع) حدود 2000 سال قبل از ميلاد، يعني حدود 4000 سال پيش در شهر «اور» به دنيا آمد. به گفته تورات، او در آغاز «ابرام» يعني پدر بلندمرتبه ناميده مي‌شد. خداي متعال نام وي را در سن نود و نه سالگي به ابراهيم يعني پدر اقوام، تبديل كرد. 

شهر اور نزديك يك قرن پيش در عراق در ساحل «فرات» از زير خاك بيرون آمد و آثار باستاني بسياري در آن جا يافت شد. به گفته تورات پدر حضرت ابراهيم(ع) كه «تارح» ناميده مي‌شد، پسر خود ابراهيم(ع) و همسر وي «ساره» و نوه خويش حضرت لوط(ع) را برداشت و به سرزمين «كنعان» در غرب فلسطين عزيمت كرد. آنان در بين راه از ادامه سفر منصرف شدند و در شهر «حران» سكونت گزيدند. 

اين شهر در جنوب تركيه فعلي و در مرز سوريه قرار دارد. پدر حضرت ابراهيم(ع) در تورات تارح خوانده مي‌شود، ولي قرآن مجيد وي را «آزر» بت‌پرست معرفي كرده است (انعام، 74). پدر حضرت ابراهيم(ع) در سلسله اجداد حضرت رسول اكرم(ص) قرار مي‌گيرد. 

علماي شيعه معتقدند: همه پدران آن حضرت تا حضرت آدم(ع) يكتاپرست بوده‌اند و به همين دليل گفته‌اند: آزر، عموي آن حضرت بوده و استعمال «أب» (پدر) بجاي «عم» (عمو) در زبان عربي نادرست نیست. از آن جمله در قرآن كريم (بقره،133) چنين چيزي ديده مي‌شود. 

تورات مي‌گويد: حضرت ابراهيم(ع) در 75 سالگي به امر خدا از شهر حران عازم كنعان شد. وي همسر خود ساره و برادرزاده‌اش حضرت لوط(ع) و چند نفر از مردم حران را برداشت و همگي به كنعان رفتند و در آن جا روي كوهي در شرق «بيت ايل» خيمه زدند. حضرت ابراهيم(ع) پس از چندي در «حبرون» (الخليل امروزی) ساكن شد و تا آخر عمر در آن جا بود و اكنون مقبره خانوادگي وي در آن مكان است. حضرت لوط (ع) به شهر «سدوم» و شهرهاي مجاور آن رفت. مردم آن شهرها به سبب نافرماني و بي‌اعتنايي به پيام وي به امر خداوند نابود شدند. اين حادثه در قرآن مجيد نيز آمده است. 

دو موضوع بسيار مهم در تاريخ حضرت ابراهيم(ع) وجود دارد كه در تورات كنوني اشاره‌اي به آنها نشده است: يكي جريان بت شكني و به آتش افكندن وي و ديگري داستان بناي كعبه. قرآن مجيد در سوره‌هاي انبيا و صافات، داستان بت‌شكني و به آتش ‍ افكندن او و تبدیل شدن آتش به گلستان را آورده است. در این ماجرا حضرت ابراهیم(ع) برای نشان دادن ناتوانی بت‌ها آنها را شکست و تبر را بر شانة بت بزرگ گذاشت و به آنها ثابت کرد که این اشیاي بی‌جان لایق پرستش نیستند. «نمرود»، پادشاه اور دستور داد تا آتشی بزرگ شعله‌ور کنند و ابراهیم(ع) را در آن اندازند. به اذن پروردگار، آتش در برابر چشمان حیرت زدة ایشان سرد و خاموش شد و به گلستان تبدیل گردید.

 شش کشور ادعا می کنند بقایای کشتی حضرت نوح علیه السلام در آنجا قرار دارد

بیشتر آدم های دنیا ماجرای حضرت نوح علیه السلام را شنیده اند و آن را باور دارند. حالا چند دهه است که این مساله ذهن اندیشمندان، زمین شناسان، باستان شناسان و علاقه مندان بسیاری را به خود مشغول کرده چرا که سال ها پیش تصاویر ماهواره ای و هوایی از قله کوه آرارات خبر از وجود فسیلی بزرگ به شکل کشتی را می داد و برخی از باستان شناسان معتقدند این، همان باقیمانده کشتی نوح پیامبر علیه السلام است، که در بعضی نیز ذکر شده که کشتی نوح علیه السلام بر قله کوه آرارات فرود می آید. در سال های اخیر شش کشور عراق، سوریه، ترکیه، آذربایجان، ایران و یمن مدعی شده بودند که کشتی نوح علیه السلام در آنجا آرام گرفته. در این میان استدلال های محققان ترک و ایرانی در مورد محل فرود آمدن کشتی نوح علیه السلام از همه قوی تر است.کشتی نوح در ترکیه
اولین بار در سال ۱۹۶۰ بود که صحبت ها و زمزمه هایی در مورد پیدا شدن کشتی نوح علیه السلام آغاز شد. یک خلبان ترکیه ای به نام ایلهان دوروپینار ماموریت داشت تا از منطقه کوه های آرارات برای موسسه ژئوفیزیک ترکیه عکسبرداری کند. در میان تصاویر هوایی که او برداشته بود، بقایای جسمی شبیه به کشتی خودنمایی می کرد؛ کشتی بزرگی که در فاصله ۲۰ کیلومتری جنوب کوه های آرارات به نظر می رسید به گل نشسته بود. این تصویر حدس و گمان ها را در مورد کشتی نوح علیه السلام قوت بخشید و نظر بسیاری از دانشمندان و باستان شناسان را به خود جلب کرد و تحقیقات گسترده ای در منطقه آغاز شد؛ اما اطلاعات زیادی به دست نیامد.

چند سال بعد، یک باستان شناس آمریکایی به نام ران ویت بار دیگر به این کشف خارق العاده علاقه نشان داد و با انجام مطالعاتی دریافت شیء مذکور دقیقا هم اندازه کشتی نوح علیه السلام است که در کتاب های دینی از آن یاد شده است؛

لطفا این کلیپ را ببینید

اما بزرگی و عظمت آن و موقعیت قرار گرفتنش در ارتفاع ۱۸۹۰ متری کوه های آرارات امکان هر تحقیقی را غیر ممکن می ساخت. تنها جابه جایی زمین و زمین لرزه می توانست این کشتی را از دل خاک و زیر گل و لای بیرون بیاورد. بخت با دانشمندان و باستان شناسان یار بود و زلزله ای در ۲۵ نوامبر ۱۹۷۸ کوه های آرارات را لرزاند و باعث شد کشتی از اعماق زمین بیرون بیاید. یکسان بودن نوشته های مذهبی و نقل قول های تاریخی نشان می داد که این، همان کشتی نوح علیه السلام است که با این عظمت در ارتفاعات آرارات به زمین نشسته. تحقیقات به مرحله جدیدی رسید و با آزمایش کربنی چوب های پیدا شده، دانشمندان دریافتند که چوب ها متعلق به ۴۸۰۰ سال قبل هستند و این، احتمال درست بودن فرضیه را بیشتر کرد و همچنین پیدا شدن فسیل فضولات و ردپای انواع حیوانات و سنگ نگاره هایی در اطراف کشتی، انگیزه تازه ای به باستان شناسان داد. ران ویت سوراخی در دیواره کشتی پیدا کرد و با استفاده از تکنولوژی رادار، توانست به داخل کشتی راه پیدا کند و با استفاده از ابزارهای مخصوص توانست به چند قطعه فسیل و موی حیوانات دست یابد. به دلیل ارتفاع و شرایط آب و هوایی، فسیل های یاد شده او در شرایط مطلوبی قرار داشتند.
محققان با مطالعات بیشتر و به وسیله دستگاه فلزیاب و رادارهای اسکنی، دریافتند که اسکلت کشتی از آهن و بدنه آن از چوب ساخته شده بود و با کمک رادار توانستند نقشه و الگوی اولیه کشتی را بازسازی کنند. آنها در جریان تحقیقات خود با نوارهایی فلزی، اسکلت آن را روی کشتی کشف شده مشخص کردند و دریافتند بر اثر فشار و برخورد با صخره ها، قسمت هایی آهنی از کشتی کج شده. استفاده بیش از حد از چوب و آهن، آن هم در آن زمان دانشمندان را به تعجب واداشت. با تحقیقات بیشتر، کشفیات جدیدی به دست آمد که بسیاری از دانشمندان و باستان شناسان را بیش از پیش قانع کرد که این همان کشتی حضرت نوح علیه السلام است. در اطراف کشتی شش تخته سنگ بزرگ و صیقلی کشف شد که هر کدام سوراخی بالای خود داشت و به نظر لنگرهای کشتی بود که هر کدام در موقعیتی مناسب برای نگه داشتن کشتی به آب انداخته شده بود. در بالای تپه نزدیک به محل قرار گرفتن کشتی کتیبه ای سنگی نیز کشف شد که قدمتی ۴۰۰۰ ساله داشت و روی آن تصاویری درج شده بود که با آیات و روایات ذکر شده در کتب دینی هماهنگی داشت. تصویر چند نفر روی یک کشتی بر فراز کوهی که در نزدیکی آن یک آتشفشان قرار داشت و دو پرنده که بر بالای کشتی در حال پرواز بودند؛ همان پرندگانی که گفته می شود حضرت نوح علیه السلام برای اطلاع از موقعیت کشتی و نزدیکی به خشکی از عرشه به پرواز درآورد. همچنین چند عدد میخ فسیل شده در بقایای کشتی کشف شد. اگرچه مطالعات همچنان ادامه دارد و گذر زمان و تبدیل شدن بیشتر اجزای کشتی به فسیل های سنگی کار تحقیقاتی را کمی دشوار کرده، اما دولت ترکیه و بسیاری از داشمندان با توجه به شواهد و ظواهر و مستندات موجود، به یقین رسیدند که این همان کشتی نوح پیامبر علیه السلام است و محلی در نزدیکی آن درست کردند که امکان بازدید برای جهانگردان و گردشگران را میسر می کند.
کشتی نوح علیه السلام در ایران
در حالی که محققان ترکیه ای، مکان لنگر انداختن کشتی را در آرارات می دانند محققی به نام دکتر علی اکبر افراسیاب پور مدعی شده که بقایای کشتی نوح علیه السلام در ایران و در رشته کوه های زاگرس قرار دارد. او با انجام تحقیقی در منطقه نهاوند و با گشت و گذار در روایات محلی به این نتیجه رسیده که «نهاوند» همان «نوح، آب بند» است که به علت کثرت استفاده به نهاوند تغییر پیدا کرده. او در مقاله ای به نام «نوح و نوحاوند» مستندات زیادی ذکر کرده که نهاوند از ساخته های نوح علیه السلام است. همچنین در این مقاله به این نکته اشاره می کند که ارتفاع همه قله های زاگرس نزدیک به هم است اما در قلب آن سلسله کوه هایی وجود دارد به نام گرین که در آنها کوهی به نام سرکشتی قرار گرفته که ۲۰۸۰ متر ارتفاع دارد. وجود چنین نامی در منطقه ای که نه دریا دارد و نه راهی که با دریا ارتباط داشته باشد، او را بر این داشت تا به مطالعه این کوه بپردازد و بر فراز کوه دو قبر پیدا کرد که به امامزاده بابای بزرگ معروف است و در فرهنگ ایرانی فقط دو پیامبر به این نام شناخته می شوند؛ یکی حضرت نوح علیه السلام و دیگری حضرت آدم  علیه السلام .
او معتقد است توفان نوح علیه السلام دراین منطقه آرام گرفته و کشتی نوح علیه السلام در این نقطه به گل نشسته و می گوید در قرآن ذکر شده که کشتی نوح بر فراز کوه جودی فرود می آید. دکتر افراسیاب پور، عضو هیات علمی دانشگاه شهید رجایی تهران با تحقیقاتی گسترده درمی یابد که در اطراف این منطقه طایفه ای به نام جودی و جودکی زندگی می کردند. او همچنین از ویلکاکس، باستان شناسی صحبت می کند که فرضیه طغیان رود فرات و برپایی توفان را بیان کرده بود، توفانی که تا کوه های زاگرس بالا می آید. دکتر افراسیاب پور در سال ۷۹ مقاله اش را به انجمن نوح شناسی آمریکا می فرستد و چندی بعد سه پژوهشگر آمریکایی به ایران می آیند و همراه او به کوه های سرکشتی می روند. آنها در این منطقه فسیل ها و سنگ هایی پیدا می کنند که شبیه به حلقه های زنجیر است. پس از آن، محققان انگلیسی به منطقه پا می گذارند و چندی بعد غربی ها اعلام می کنند بقایای کشتی نوح علیه السلام در ایران یافت شده و دلایل و مدارک قاطعی برای ادعای خود دارند.

 
1. کرکی در 16 رمضان 903ق. به محمد حر عاملی در دمشق اجازه نقل روایت داده است(1).
2. در 905ق. در مصر بوده است(2).
3. در 11 شوال 907ق. به حسین بن شمس الدین محمد استرآبادی اجازه نقل روایت داده است.(3)
4. در 916ق. به ایران آمده است(4).
5. در 917ق. کتاب نفحات اللاهوت فی لعن الجبت و الطاغوت و نیز رساله جعفریه را در«مشهد طوس» نوشته است(5).
6. در 918ق. در اصفهان در دربار شاه اسماعیل حضور داشته و شاهد اعدام مخالفین اسماعیل بوده است.(6)
7. طی سال های 919ق. و 920ق. چند سفیر به ایران می آیند و کرکی در سلطانیه (در حوالی زنجان) در دیدار با سفیر عثمانی به برخی از ایرادات وی پاسخ داده است. بنابر نقل برخی از منابع، قاضی چلبی، فرستاده سلطان سلیم عثمانی(918-926ق) از شاه اسماعیل سه خرده گرفته بود. شاه برای پاسخ دادن به سؤالات وی، دستور داد کرکی را بیاورند تا به آن پرسش ها پاسخ دهد. کرکی در محل مذکور حاضر شد و به برخی از ایرادها پاسخ داد.(7)
8. در سال 924ق. به خوانساری اصفهانی در نجف اشرف اجازه نقل روایت داده است.(8)
9. در سال 926ق. به ابن ابی الجامع در نجف اشرف اجازه نقل روایت داده است.(9)
10. در سال 928ق. به احمد بن ابی الجامع عاملی و شیخ بابا در نجف اشرف اجازه نقل حدیث داده است(10).
11. در سال 929ق. به عبدالعالی استرآبادی در نجف اشرف اجازه نقل روایت داده لکن احتمال می رود در این سال به ایران نیز آمده باشد(11).
12. در سال 930ق. در عراق بوده است(12).
13. در سال 931ق. به احمد بن شمس الدین محمد بن علی خاتون عاملی در نجف اشرف اجازه روایت داده است(13).
14. در سال 933ق. وی «رسالة السجود علی التربة الحسینیة» را در نجف اشرف نوشته گرچه احتمال دارد این رساله در سال 934 به نگارش درآمده باشد.(14)
15. در سال 934ق. به شیخ علی میسی در بغداد اجازه نقل حدیث داده است.(15)
16. در سال 935ق. به نورالدین ابوالقاسم علی عاملی در نجف اشرف اجازه نقل روایت داده است.(16)
17. در سال 936ق. در حال مسافرت به «مشهد طوس» و برگشت به کاشان به سید شمس الدین اجازه نقل روایت داده است.(17)
18. در سال 937ق. به قاضی صفی الدین عیسی در اصفهان(9 رمضان) به سید شمس الدین در قم (11 ذی الحجة) و به احمد بن معین الدین خوانساری در کاشان(9 رجب) اجازه نقل روایت داده است(18).
19. در سال 939ق. به احمد بن سعدالدین استرآبادی در نجف اشرف اجازه نقل روایت داده است.(19)
20. در سال 940ق. در نجف اشرف بدرود حیات گفته است.

پی‌نوشت‌ها:

1. الذریعه، ج1، ص 214؛ اجازات بحار، ج105، ص 57.
2. ماضی النجف و حاضرها، ج3، ص 242؛ تاریخ کرک نوح، ص 135.
3. اجازات بحار، ج105، ص 53.
4. ریاض العلماء، ج3، ص 445.
5. رسائل کرکی، ج1، ص 136؛ امل الآمل، ص 57.
6. غلام سرور، تاریخ شاه اسماعیل صفوی، ترجمه محمدباقر آرام، ص 62.
7. عالم آرای صفوی، ص 478؛ مجله دانشکده ادبیات مشهد، شماره چهارم، سال هفتم.
8. الذریعه، ج1، ص 212.
9. ماضی النجف و حاضرها، ج3، ص 242.
10. اجازات بحار، ج105، ص 59 و 61؛ ریاض العلماء، ج3، ص 443.
11. الذریعه، ج1، ص 214؛ رسائل کرکی، ج3، ص 117.
12. ریاض العلماء، ج3، ص 444.
13. الذریعه، ج1، ص 213.
14. روضات الجنات، ج5، ص 174؛ اعیان الشیعه، ج8، ص 210؛ ماضی النجف، ج3، ص 242؛ رسائل کرکی، ج2، ص 11.
15. اجازات بحار، ج105، ص 49.
16. الذریعة، ج1، ص 215.
17. الذریعه، ج1، ص 215؛ اجازات بحار، ج105، ص 81.
18. اجازات بحار، ج105، ص 81 و 83؛ الذریعه، ج1، ص 213 و 215.
19. اجازات بحار، ج105، ص 68.

 در اين روز در سال 35 ه‍ عثمان بن عفان بعد از محاصره خانه او توسط مسلمين در سن 81 يا 90 سالكى به دست مردى از اهل مصر كشته شد (1) مسار الشیعه ص21- 22

عثمان را بعد از كشتن از خانه اش بيرون آوردند و در يكى از مزبله هاى مدينه انداختند. جسد او متغیر شد و از هم پاشید و سگ ها یکی از پاهای او را خوردند. (2)بحارالانوار ج31 ص168

از ترس مهاجرين و انصار كسى او را دفن نمى كرد، تا بعد از سه روز با نيرنگ او را به مقبره يهوديان مدينه به نام ((حش كوكب )) بردند  که مزبله ای برای قضای حاجت یا مقبره یهودیان بود و دفن کردند. . معاويه در دوران خلافتش خانه هاى بين اين قبرستان و بقيع را خراب كرد، و آن را به قبرستان مسلمين متصل كرد (3)الغدیر ج9 ص131، مروج الذهب ج2 ص341، و..

خلافت غاصبانه عثمان

عثمان بعد از عمر بن خطاب به جاى او نشست . عمر در زمان حيات خود بارها گفته بود كه بعد از من خلافت آن عثمان است  ولى به ظاهر امر خلافت را به شورى گذاشت ، و آن را به گونه اى پيش بينى كرد كه سرانجامش خلافت عثمان شود.

بدعتهاى عثمان

عثمان در ايامى كه حكومت را به دست داشت خلافهاى بزرگى انجام داد:
1. منازلى وسيع و زيبا از سنگ و آجر و ساروج و دربهايى از چوبهاى هندى و خوشبو و گران قيمت ساخت . باغها و زمينها و چشمه هاى زيادى را مالك شد، و اموال بسيارى را در خزانه خود جمع آورى كرد. هنگامى كه كشته شد صد و پنجاه هزار دينار و يك ميليون در هم نزد خازن او بود. اضافه بر زمينهاى اطراف حنين كه صد هزار دينار قيمت داشت ، و گاو و گوسفند و شتر فراوانى كه از او بر جاى مانده بود (4) مروج الذهب ج2 ص341

2. به گروهى چون عبدالرحمن بن عوف و زبير بن عوام آن قدر مال و باغ و زمين داد كه آنها هم خانه هاى سنگى و آجرى و گچ كارى شده بنا كردند. فقط زبير بعد از مرگ پنجاه هزار دينار، هزار غلام و هزار اسب از خود بر جاى گذاشت (5) مروج الذهب ج2 ص341

3. عبيد الله بن عمر را به خاطر قتل سه مسلمان قصاص نكرد بعد از دفن عمر بن خطاب ، عبيد الله پسر عمو چون دسترسى به ابولؤ لؤ پيدا نكرد، بر در خانه او دختر كوچكش را كشت . هرمز عجمى مسلمان و جفينه غلام سعد بن ابى وقاص را هم كشت ، به جرم اينكه چند روز قبل از كشته شن عمر آن دو نفر را ديده بود با فيروز در حال گفتگو هستند.

سعد و قاص عبيد الله بن عمر را به زمين زد و شمشيرش را گرفت و به غلامانش دستور داد او را حبس كردند، تا امر شورى تمام شود. عثمان كه خليف شد، على بن ابى طالب (عليه السلام ) و ديگران گفتند: ((او را قصاص كن )). عثمان او را آزاد كرد و گفت : ديروز پدرش كشته شده ، امروز پسرش را بكشم ؟ من به عنوان خليفه مسلمين ، عبيد الله را بخشيدم (6) الغدیر ج9 ص260

4. حكم بن ابى العاص پدر مروان كه دشمن خدا و رسول بود با احترام به مدينه آورد. او عموى عثمان بود كه به عداوت با پيامبر (صلى الله عليه و آله ) و اهل بيت (عليهم السلام ) مشهور بود. حكم به خاطر جسارتهايى كه به پيامبر (صلى الله عليه و آله ) نموده بود، از طرف آن حضرت به طائف تبعيد شد. بعد از شهادت پيامبر (صلى الله عليه و آله ) ابوبكر و عمر شفاعت عثمان را براى حكم قبول نكردند. همين كه حكومت به دست عثمان رسيد، عموى خود حكم و مروان را با اطرافيان آنها به مدينه آورد و مخالفت صريح با امر پيامبر (صلى الله عليه و آله ) نمود.
ديرى نگذشت كه به جاى حكم ، ابوذر را بعد از ضرب و شتم بسيار تبعيد كرد. از سوى ديگر صد هزار درهم از اموال مسلمين را به حكم داد. همچنين خمس افريقيه را كه صد هزار دينار بود و همه مسلمين در آن شريك بودند، با فدك به مروان داد! و نيز مروان را براى وزارت و كتابت اسرار خود انتخاب كرد و حال اينكه پيامبر (صلى الله عليه و آله ) مروان و حكم را بارها لعنت فرموده بود (7) شفاء الثدور فی شرح زیارة العاشور ج1 ص221

5. وليد بن عقبه را كه پيامبر (صلى الله عليه و آله ) فرمود: ((اهل آتش ‍ است ))، والى كوفه كرد. وليد مردى فاسق و شارب الخمر بود و شبى تا صبح باكنيزان و مغنيه ها مشروب خورد و صبح همان حال به مسجد رفت و نماز صبح را چهار ركعت خواند و گفت : دوست داريد بيشتر بخوانم ! او در حالتى كه سجده را طول داده بود مى گفت : ((اشرب و اسقنى  (8) بحارالانوارج31 ص155، تاریخ یعقوبی ج2 ص165، مروج الذهب ج2 ص343-344و...

قتل عثمان به دست مردم

آخر الامر تعداد زيادى از مردم كوفه و مصر و بصره به عنوان اعتراض نزد عثمان آمدند و چون او اوضاع را خطرناك ديد با واسطه قرار دادن امير المؤ منين (عليه السلام )، وعده داد كه به درخواست آنها عمل كند، و حكام را تعويض و حسن سيره و عدل را پيشه كند. اما هنگامى كه معترضين به شهرهاى خود باز مى گشتند، پيك مخصوص عثمان را ديدند كه از بيراهه مى رود. او را گرفتند و نامه اى از طرف عثمان ديدند كه به والى مصر نوشته است : به محض آمدن اينها، يكى را بكش ، و دست ديگرى را قطع كن ... . آنان برگشتند و افراد زيادى در مسير همراه آنها به مدينه آمدند و حدود پنجاه روز خانه او را محاصره كردند.
عثمان در ايام محاصره ، از امير المؤ منين (عليه السلام ) آب طلبيد. حضرت سه مشك آب سرد بردند، ولى آخر الاءمر معترضين به منزل او ريختند و مردى مصرى عثمان را كشت . گرچه بنى هاشم مانع شدند، و بنابر نقلى امام حسن (عليه السلام ) جراحت مختصرى برداشت و سر قنبر زخمى شد (9) مروج الذهب ج2 ص353، تاریخ دمشق ج39 ص418و...

(1) مسار الشیعه ص21- 22

(2)بحارالانوار ج31 ص168

(3)الغدیر ج9 ص131، مروج الذهب ج2 ص341، و..

(4) مروج الذهب ج2 ص 341

(5) مروج الذهب ج2 ص341

(6) الغدیر ج9 ص260

(7) شفاء الثدور فی شرح زیارة العاشور ج1 ص221

(8) بحارالانوارج31 ص155، تاریخ یعقوبی ج2 ص165، مروج الذهب ج2 ص343-344و...

(9) مروج الذهب ج2 ص353، تاریخ دمشق ج39 ص418و...

منبع: تقویم شیعه

 در پي تهاجم ارتش مزدور بعث عراق براي مقابله با انقلاب اسلامي در 31 شهريور 1359 و ورود نيروهاي نظامي به همراه ادوات سنگين و سبك دشمن در جنوب و غرب كشور، مناطق وسيعي از ميهن اسلامي به اشغال آنان درآمد. در اين ميان، يك لشكر زرهي عراق متشكل از 200 الي 250 تانك، پس از تصرف جاده سوسنگرد - حميديه به اهواز، از مرز بستان عبور كرده و سوسنگرد را به تصرف خود درآوردند. پس از اين تجاوز، رزمندگان اسلام در تاريخ هشتم مهر 1359، در عملياتي، به دشمن حمله برده و علي‏رغم عدم تجهيز قوا و كمي نيروها، در برابر نيروهاي عراقي مقابله كردند. در ادامه حمله به نيروهاي دشمن، تلفات بسياري بر دشمن وارد آمد به طوري كه پس از آن مجبور به عقب‏نشيني شدند. در اين حمله، نيروهاي اسلام متشكل از مردم بومي و بسيج، به دشمن امان نداده و در 10 مهر 1359، سوسنگرد را از لوث دشمنان پاك كردند. در اين حملات، بيش از هفتاد تانك و خودروي در پي تهاجم ارتش مزدور بعث عراق براي مقابله با انقلاب اسلامي در 31 شهريور 1359 و ورود نيروهاي نظامي به همراه ادوات سنگين و سبك دشمن در جنوب و غرب كشور، مناطق وسيعي از ميهن اسلامي به اشغال آنان درآمد. در اين ميان، يك لشكر زرهي عراق متشكل از 200 الي 250 تانك، پس از تصرف جاده سوسنگرد - حميديه به اهواز، از مرز بستان عبور كرده و سوسنگرد را به تصرف خود درآوردند. پس از اين تجاوز، رزمندگان اسلام در تاريخ هشتم مهر 1359، در عملياتي، به دشمن حمله برده و علي‏رغم عدم تجهيز قوا و كمي نيروها، در برابر نيروهاي عراقي مقابله كردند. در ادامه حمله به نيروهاي دشمن، تلفات بسياري بر دشمن وارد آمد به طوري كه پس از آن مجبور به عقب‏نشيني شدند. در اين حمله، نيروهاي اسلام متشكل از مردم بومي و بسيج، به دشمن امان نداده و در 10 مهر 1359، سوسنگرد را از لوث دشمنان پاك كردند. در اين حملات، بيش از هفتاد تانك و خودروي دشمن در كمتر از نصف روز منهدم گرديد و تعدادي از نفرات آنان به اسارت درآمدند.دشمن در كمتر از نصف روز منهدم گرديد و تعدادي از نفرات آنان به اسارت درآمدند.

 استادان

آقا سید مرتضی، از ابتدای نوجوانی به تحصیل علم و دانش، علاقه زیادی داشت.پس از آموختن دانش های ابتدایی، برای فراگیری علوم اسلامی به حوزه علمیه نجف رفت و پس از فراگیری علوم پایه (رسائل، مکاسب و کفایه) از محضر آیات عظام و علمای اعلام؛ حاج میرزا علی ایروانی (متوفای 1354 ه.ق) نویسنده حاشیه بر مکاسب مرحوم شیخ انصاری، حاج شیخ میرزا ابوالحسن مشکینی (متوفای 1358 ه.ق) صاحب حاشیه بر کفایة الاصول مرحوم آخوند خراسانی، حاج سیدابوالحسن اصفهانی (متوفای 1365 ه.ق) و حاج شیخ محمد کاظم شیرازی بهره های فراوانی برد(10)

حاج سید مرتضی در سالهای اخیر، در مجلس استفتای خصوصی مرحوم آیت الله حاج شیخ محمد کاظم شیرازی حاضر می شد. وی مدتی به درس آیة الله حاج شیخ محمدحسین اصفهانی (متوفای 1361 ه.ق) حاضر شد و در معقول و منقول کسب فیض کرد. همچنین از محضر عالم ربّانی، حاج سید علی قاضی (استاد علامه طباطبایی) و آیت الله العظمی سیدجمال الدین گلپایگانی، مراحل اخلاق و عرفان را کسب کرد(11).

آیت الله سید محمد فیروز آبادی، فرزند بزرگوار جناب حاج سید مرتضی، می گوید: «از منبع موثق شنیده شد که بارها استاد ایشان مرحوم آیت الله حاج میرزاعلی ایروانی به فرزند ارشدش و سایر شاگردانش می فرمود: جدیت در تحصیل و پشت کار را از آقای سیدمرتضی بیاموزید. این در هنگامی بود که کفایةالاصول را نزد ایشان می خواند و هر روز نوشته های خود را به ایشان عرضه می داشت و استاد برای تشویق، آنها را بررسی می نمود و پس از مقداری اصلاح، تحسین فراوان می کرد.» (12)

 تدریس

استعداد و نبوغ آقا سید مرتضی، به زودی او را در ردیف بهترین اساتید حوزه نجف قرار داد. کتاب های سطح را چندین بار تدریس کرد؛ از جمله کفایةالاصول را بیش از شش مرتبه و خارج آن را یک مرتبه تدریس نمود.

بیان زیبا و تعبیر رسایش در تدریس، سبب شد طلاّب و شاگردانش با عشق و شوق به محضر درسش، در مقبره مرجع عالم تشیع آیةالله حاج سیدمحمد کاظم طباطبایی یزدی، حاضر شوند و از خرمن پرثمر علم و دانش او خوشه ها بچینند.

شیوه تدریس آیت الله فیروزآبادی به گونه ای بود که با مقدماتی مناسب و بیانی روان و ساده، مطالب سنگین را به شاگردان منتقل می کرد و کمتر کسی از درک مسائل مشکل فقهی یا اصولی بی بهره می ماند. اگر شخصی سؤالی می کرد، یا نقض و ایرادی داشت، با برخوردی نیکو و رعایت انصاف به جوابگویی می پرداخت، و چه بسا حق را به جانب وی می داد(13) علاّمه عبدالحسین امینی (صاحب الغدیر)، یکی از دهها شاگرد او بود که از محضر استاد بهره می برد.

وی دوازده ساعت برای تدریس و تألیف وقت می گذاشت و ایّام تعطیل را به تألیف اثر گرانقدرش «فضائل الخمسة» و «السبقة من السلف» اختصاص داده بود(14).

 ویژگیهای اخلاقی

مرحوم فیروزآبادی در خانواده علم و تقوی، در جوار مرقد مطهّر امیرمؤمنان علی بن ابی طالب علیه السلام، پرورش یافت و فضائل و محاسن اخلاقی عالی کسب کرد. بیشتر روزها، برای زیارت و کسب معنویت، به حرم مطهّر امیرمؤمنان علیه السلام مشرف می شد و از آن بارگاه ملکوتی و پر فیض بهره ها می برد.(15)

با مردم با نیکویی و روی گشاده برخورد می کرد. خوش مشرب و خوش برخورد بود. مجالس عمومی او، مجلس انس و صفا بود و بیشتر به موضوعات علمی و نقل قضایای تاریخی و شیرین سپری می شد، به گونه ای که اهل مجلس، مشتاق شنیدن و ادامه آن بودند.

در امور زندگی قانع و عفیف بود و مقدار زیادی از زیر زمین منزلش را به دست خود حفر کرد. هر روز صبح با لحنی شیوا و صدایی رسا قرآن تلاوت می کرد. شبهای چهارشنبه و در سالهای آخر، شبهای پنج شنبه که خلوت بود، پیاده به مسجد سهله می رفت.

علی دوانی، یکی از همراهان وی در این مراسم می گوید: «در حجره آیت الله فیروزآبادی در مسجد سهله، یک حصیر و بالشی از سبوس گندم و آفتابه ای بیشتر موجود نبود.»

در مسجدِ کوفه مانند مسجد سهله، مقاماتی از انبیاء و اوصیاء علیهم السلام بر پاست. از آن جمله «مقام حضرت ابراهیم علیه السلام» می باشد. ایشان به این مقام علاقه زیادی داشتند تا آنجا که می فرمودند، دوست دارم پس از مرگم مرا دور مقام ابراهیم چندمرتبه طواف دهند(16).

 هجرت به ایران

آیت الله فیروزآبادی در سال 1391 ه.ق به خاطر فشار حزب بعث عراق به همراه هزاران تن از ایرانیان شرافتمندِ مقیم عراق و صدها عالم و دانشمند، به ایران کوچ داده شد. وی به شهر مقدس قم، مهد علم و دانش و حرم امن آل محمد صلی الله علیه و آله وارد شد و تا آخر عمر شریف به تدریس فقه و اصول مشغول بود و شبها در حرم مطهر حضرت معصومه سلام الله علیها در رواق پایین پا، نماز را جماعت اقامه می کرد(17).

همگام با انقلاب

آیت الله حاج سیدمرتضی فیروزآبادی، با اینکه بیشتر وقت خود را صرف تحقیق و تدریس و تألیف می کرد، امّا هیچ گاه انقلاب اسلامی را از نظر دور نداشت و در مواقع حساس، وظیفه خود را به خوبی انجام می داد. او مورد احترام بنیانگذار جمهوری اسلامی ایران حضرت امام خمینی(ره) بود.

حجت الاسلام حاج شیخ محمد جواد طبسی در این باره می گوید: «روزی که رژیم ستمشاهی پهلوی، تشکیل کابینه را به بختیار واگذار کرد، او برای انحراف اذهان مردم و انقلابیون، اعلام کرد 90 درصد علما مرا تأیید می کنند. به خاطر دارم که در همان ایّام برخی از دوستان بیانیه ای را تنظیم نموده و خواستار نظرات بزرگانی چون؛ مرحوم آیت الله فیروزآبادی شدند. بنده به محضر ایشان رفته، ابتدا عرض کردم، شاپور بختیار چنین ادعا کرده که 90 درصد علما موافق من هستند، شما چه می گوئید؟ فرمودند: بیخود گفته، دروغ است. عرض کردم: پس شما نظرش را مردود می دانید؟ فرمود: بله. آنگاه اطلاعیه را خدمتشان تقدیم کرده تا آن را امضا و مهر کنند. ایشان بلافاصله ورقه را از دستم گرفته و پای آن را مهر کردند.»

آقای طبسی می گوید: «روزی که حضرت امام امت(ره) به قم تشریف آوردند، روز دوم یا سوم ورود ایشان به قم بود که جهت دیدار با ایشان در سالن کتابخانه مدرسه فیضیّه همراه عده زیادی از علما و روحانیون حضور داشتم. از دور چشمم به مرحوم آیة الله فیروز آبادی افتاد که ایشان نیز جهت ملاقات با امام امت به سالن کتابخانه آمده بودند. شنیدم که مرحوم امام، پس از اتمام ملاقات و سخنرانی کسی را خدمت ایشان فرستادند و از آن مرحوم تشکر کردند.»

 آثار و تألیفات

آیت الله فیروزآبادی، آثاری پرمایه و گرانبها از خود به یادگار گذاشت. انتخاب موضوع و ترتیب زیبای بحث و بررسی همه جانبه آن، گویای ذوق، تسلط و تحقیق عمیق وی بود، به گونه ای که آن تألیفات نزد علمای بزرگوار مورد قبول قرار گرفت و بیشتر آنها در ردیف مصادر مهم درسی حوزه های علمیه درآمد.

 تألیفات ایشان عبارتند از:

1 - عنایةالاصول فی شرح کفایةالاصول (در 6 جلد)

این کتاب شامل تحقیقاتی پیرامون کتابهای «تقریرات شیخ انصاری»، «رسائل»، «فصول»، «بدایع»،«معالم»، «قوانین»، «هدایةالمسترشدین» و سایر کتابهای مهم در علم اصول است. این شرح با اینکه بدون متن چاپ شده ولی از سایر شرحها و حواشی که متن کفایة الاصول را دارند، مشهورتر و از جهت تیراژ چاپ بر همه تقدم دارد. بعضی چنین عقیده دارند که این کتاب در حقیقت، ایراد بر بسیاری از مضامین کتاب کفایةالاصول است. یکی از مراجع بزرگ نجف اشرف که خود شرحی بر کفایه نوشته است، وقتی «عنایةالاصول» را ملاحظه کرد گفت: اگر می دانستم «عنایةالاصول» چاپ می شود، به نوشتن شرح خود اقدام نمی کردم.

2 - الفروع المهمة فی احکام الائمة (3 جلد، در طهارت استدلالی)

3- خلاصة الجواهر (شرح استدلالی بر منتخب المسائل)

تنها سه جلد خلاصةالجواهر از کتاب طهارت، به چاپ رسیده است. صلاة، صوم، زکاه، خمس و حج آن نیز به خط مؤلف موجود است که هنوز به زیور طبع آراسته نشده است. هرچند از نام کتاب به نظر می رسد خلاصه ای از کتاب «جواهر الکلام» باشد ولی در تفصیل مطالب از آن کمتر نیست و به روش کتابهای حاج آقا رضا همدانی(ره) در دقّت و حسن تعبیر تألیف شده است.

4- منتخب المسائل

مجموعه ای از مسائل فقهی و فتوائی به روش کتاب «منهاج الصالحین» و «وسیلةالنجاة» است و احکام نماز جمعه و احکام مساجد و ریش تراشی را نیز شامل شده است. این کتاب در حقیقت کتابی فقهی بوده است نه رساله عملیه.

5- فضائل الخمسة من الصحاح الستّة و غیرها من الکتب المعتبرة

این کتاب که شامل احادیث و روایتهای مربوط به فضائل و مناقب پنج تن آل عبا علیهم السلام از مهمترین کتابهای اهل سنّت می باشد. گذشته از رواج آن در همه شهرها خصوصا بلاد اسلامی مدرکی ارزنده برای محققان در این موضوع است.

علامه امینی اعلی الله مقامه (از شاگردان آیت الله فیروزآبادی) بارها کتاب فضائل الخمسة را خریده و به شهرهای مختلف اسلامی می فرستاد.

هر گاه آیت الله فیروز آبادی به ایشان می گفت: جا دارد به فرستادن کتاب «الغدیر» اکتفا کنید،علامه امینی پاسخ می داد: «الغدیر» در موضوع ولایت جای خود را دارد؛ ولی «فضائل الخمسة» در دسته بندی روایتهای ولایتی، متقن و مانند «وسائل الشیعة» دارای ترتیبی آسان است و با سرعت می توان روایت مورد نیاز را از آن استخراج کرد. گفتنی است در شهرهای اسلامی گروههایی از اهل سنّت با خواندن این کتاب به مذهب تشیّع گرویده اند، از جمله مؤلف کتاب «ثم اهتدیت» بارها از آیت الله فیروزآبادی یاد می کند و معلوم می شود به خدمت استاد رسیده، از محضرش استفاده کرده است.

آیة الله العظمی حاج میرزا حسن بجنوردی بارها نقل می کرد: «هیچ گاه از کتابهای اصولی یا فقهی آقا سیدمرتضی غبطه نمی خورم. زیرا چنین کتابهایی به حد وافی در دسترس است به چیزی که غبطه می خورم، همانا کتاب «فضائل الخمسة» است که در روز رستاخیز نجات دهنده مؤلفش است.»

این کتاب توسط حجةالاسلام محمدباقر ساعدی به فارسی ترجمه و در چهار جلد به چاپ رسیده است.

6- السبعة من السلف من الصحاح الستة و غیرها من الکتب المعتبرة عند اهل السنة والجماعة

این کتاب گزارشی از گفتار و کردار هفت تن از مخالفین امام علی علیه السلام در صدر اسلام است و مستند به چهل کتاب از مهمترین کتابهای حدیثی و تاریخی اهل سنت است و پرده از رفتار نادرست آنان بر می دارد.

دو کتاب «فضائل الخمسة» و «السبعة من السلف» از کتب مدرکی در جهان اسلام محسوب می شود و مورد توجه دانشمندان و محققین می باشد.

شیوه تألیفی آیت الله فیروز آبادی چنین بود که سرتاسر کتابهای تفسیر و رجال و حدیث را با دقت کامل مطالعه و ملاحظه می کرد تا اگر در موردی غیر از ابواب فضائل و مطاعن روایتی قابل استفاده وجود دارد، بر وی مخفی نماند. علامه امینی صاحب الغدیر با کثرت تتبع و پشتکاری که داشت، گاه برای مدرک بعضی روایات به ایشان مراجعه می کرد.

آیت الله فیروز آبادی در مقدمه «السبعة من السلف» می فرماید: «مقداری از کتاب را به رشته تحریر درآورده بودم، برای اینکه بدانم آیا نوشتن این مطالب مورد رضایت خداوند متعال می باشد، به قرآن کریم تفأل زدم: این آیه شریفه باعث دلگرمی بیشتر من گردید: و نُنَزّلُ مِنَ الْقُرْآنِ ما هُوَ شِفاءٌ وَ رَحْمَةٌ لِلْمؤْمِنینَ وَلا یَزیدُالضّالِمینَ اِلاّ خَسارا(18) و ما آنچه از قرآن نازل کردیم، شفای دل و رحمت الهی برای اهل ایمان است و بر کافران به جز زیان چیزی نخواهد افزود.» (19)

آثار چاپ نشده آیت الله سیّد مرتضی فیروز آبادی عبارتند از:

7- حاشیه رسائل

8- حاشیه بر مکاسب

9- رساله عملیه فارسی

10- جزوه ای در ادعیه و مناجات و زیارات که متأسفانه در دست نیست (20)

 در باغچه زندگی نشسته بود و با دستان کوچکش چیزی می کاشت. نگاهش کردم، حس اعتمادش با نگاهم برانگیخته شد و با چشمان معصومانه اش فهمید چه می پرسم. گفت: ستاره می کارم. دوباره نگاهش کردم، پاسخ داد: میوه های ستاره ام، خورشید خواهد شد. حس غریبی به من دست داد.

چرا خورشید؟ لبخندی زد و باز با همان نگاه پاسخ داد: تمام هستی با آب، خاک و خورشید پیوندی زندگی بخش دارد. گل ها با خورشید برمی خیزند. پرسیدم: پرندگان؟ پاسخ داد: پرواز زیباست، من آواز آنها را حس می کنم. ... و انسان؟ به زمین نگاه کرد و این بار با انگشتان اشاره زبان گشود: ما که می خواستیم زمین را آماده مهربانی کنیم، افسوس که خود نامهربان بودیم.

آری، او ناشنوا بود و برای ایجاد رابطه، از دست هایش استفاده می کرد. همان گونه که تاریخ انسان اندیشه ورز، رابطه ای ناگسستنی با دست های انسان دارد.

---------------------------------------

هشتم مهر هر سال برابر سی ام سپتامبر، «روز جهانی ناشنوایان» نام گذاری شده است.
هدف از این نام گذاری، ارتقای فرهنگ ارتباط با ناشنوایان، دانسته هایی از زبان اشاره و آگاهی سیاست مداران و همچنین عموم مردم از مشکلاتی است که این قشر با آن رو به رو هستند.

در اهمیت حس شنوایی، این گفته هِلِن کِلِر، گویاتر از هر سخنی است. او که با وجود نابینایی و ناشنوایی، یکی از موفق ترین افراد استثنایی است، می گوید:

«اگر این فرصت به من داده می شد که یکی از دو حس خود را بازیابم، ترجیح می دادم نابینا بمانم، ولی بشنوم».

اگر از نعمت شنوایی محروم باشیم، هرچند آموختن برای ما ناممکن نمی شود، ولی بسیار دشوار است. پس توجه به این نعمت بزرگ الهی که یکی از راه های بسیار مهم آموختن و فهمیدن است، حالت سپاس را پیش می آورد و تصور نبود آن کافی است تا به ارزش آن پی ببریم.

از این رو، خدا در قرآن می فرماید:

«بگو: اگر خداوند شنوایی و دیدگان شما را بگیرد و بر دل هایتان مهر بزند، کدام معبود آن را به شما پس می دهد؟» شکرانه این نعمت، بهره گیری خداپسندانه و مسئولانه از آن است، چنان که در یکی از دعاها، خواسته بندگان از خداوند این است: «پروردگارا! ما را از گوش ها، چشم ها و نیروهایمان بهره مند گردان».

اولین معلم گل‌های خاموش در ایران
جبار باغچه‌بان (عسکرزاده) یکی از خادمان پرتلاش فرهنگ ایران و به معنی واقعی کلمه معلم بود. زنده‌یاد باغچه‌بان در سال 1298شمسی آموزگاری را در دبستان احمدیه مرند آذربایجان آغاز کرد.

وی مؤسس اولین کودکستان (باغچه اطفال) در تبریز بود. باغچه‌بان را باید اولین کسی دانست که در ایران، آموزش سمعی بصری را به دستگاه آموزشی کشور وارد کرد.
باغچه‌بان برای اولین‌بار به فکر تعلیم و تربیت کودکان ناشنوا افتاد. در ابتدای کار همه او را مورد تمسخر قرارمی‌دادند، اما وی طی یک سال موفق شد به سه کودک ناشنوا خواندن و نوشتن بیاموزد. شادروان باغچه‌بان فعالیت آموزشی خود را در شهر شیراز به مدت 6 سال و بعد از  آن در تهران ادامه داد.

وی نخستین دبستان ناشنوایان را در چهارراه حسن‌آباد در خانه‌ای محقر تأسیس کرد و روش آموزش الفبای دستی را اختراع کرد. همچنین در حین تعلیم و تربیت به روش دیگری دست‌یافت که امروزه آن روش به نام روش ترکیبی معروف است و با گذشت این همه سال به عنوان مترقی‌ترین روش در مدارس سراسر کشور استفاده می‌شود.

باغچه‌بان کتب مختلفی از جمله:

کتاب‌های کودکان (بابا برفی…)، کتاب حساب ویژه و کتاب آموزش کر و لال‌ها به رشته تحریر در آورده است.

کشفیات جبار باغچه‌بان عبارتند از:
- روش شفاهی در تعلیم ناشنوایان
-اختراع گوشی استخوانی یا تلفن گنگ
-کشف خواص صوت‌ها و تقسیم بندی آنها
-تهیه وسایل مختلف بصری برای تدریس ناشنوایان
-اختراع  گاه نما و ...

این مرد شریف، معلم دلسوز و مهربان، سرانجام در روز چهارم آذر ماه 1345، در سن 82 سالگی دیده از جهان فرو بست. در گیلان هر ساله یادبودی در همین روز برای این معلم بزرگ با حضور ناشنوایان موفق و معلمین زحمتکش که ادامه دهندگان راه و منش آن بزرگوار هستند، برگزار می‌شود.

 شعار امسال (۲۰۰۶) روز جهانی دریانوردی: كشتیرانی بین المللی، حمل كننده تجارت جهانی
کشتیرانی به عنوان یک صنعت عظیم نقش مهمی در زمینه اقتصاد جهانی داشته است و در حال حاضر نیز فعالیتهای دریانوردی منبع مهم درآمد بسیاری از کشورهای در حال توسعه می باشد. همچنین این کشورها در مقایسه با سایر کشورها در برخی دیگر از فعالیت ها از قبیل ثبت کشتیها، تأمین نیروی دریارو و بازیافت کشتیها، مالکیت آنها، کشتی سازی و تعمیر و خدمات بندری پیشرو بوده اند. نقش حمل و نقل و ارتباطات برای توسعه پایدار در محیط زیست جهانی، حیاتی و غیر قابل انکار است. برای گسترش یکنواخت جهانی سازی باید کشورهای در حال توسعه بتوانند نقش کامل و مؤثری در این سیستم توزیع داشته باشند و برنامه جامع همکاری های فنی آیمو، خدمات با ارزشی در رابطه با آموزش و ظرفیت سازی در این کشورهای نیرومند دریایی تازه تکوین یافته ارائه می کند.
شاید کشتیرانی یکی از مطرح ترین صنایع جهان در عرصه بین المللی باشد که در عین حال مخاطره آمیزترین آنها نیز محسوب می شود. به تجربه ثابت گردیده است که بهترین راه افزایش امنیت در دریا با توسعه قوانین بین المللی امکان پذیر خواهد بود که از نیمه قرن نوزدهم میلادی از سوی تمامی کشورهای تابعه به مورد اجرا گذارده شده است. کشورهای متعددی با ارائه پیشنهاداتی خواستار تشکیل نهادی بین المللی دائمی برای برقراری امنیت و افزایش آن شدند. در همین راستا در سال ۱۹۴۸ میلادی طی کنفرانسی در ژنو سازمان بین دولتی شورایی در امور دریانوردی ( (IMCOتأسیس گردید که بعدها به سازمان جهانی دریانوردی ((IMO تغییر نام داد.
سازمان جهانی دریانوردی همه ساله روز جهانی دریانوردی را گرامی می دارد. تاریخ دقیقی که به این مناسبت اختصاص یافته است در بین کشورها و دولتهای جهان متغیر است، اما معمولاً هفته آخر سپتامبر (مصادف با اوایل مهر ماه) در اکثر نقاط جهان به این مهم پرداخته می شود.
در خلال گرامیداشت این روز، فتیمیوس میتروپولوس دبیر کل سازمان بین المللی دریانوردی ((IMO ضمن پیام ویژه ای که در خصوص این مناسبت اعلام می نماید، به اهمیت و عمق مساله مورد نظر می پردازد.
گوشه ای از پیام ۲۰۰۶ میتروپولوس: "دریا هیچ یک از مرزبندیهای بین المللی را نمی شناسد و اگر چه اکثر شرکتهای دریایی در خشکی و دور از دید واقع شده اند، کشتی همچنان از همان اهمیتی که در گذشته نیز برخوردار بوده است و شاید فراتر از آن بهره مند است چرا که استانداردهای زندگی در دنیای پیشرفته و صنعتی، موقعیتهای شغلی و امرار معاش میلیاردها نفر در جهان در حال پیشرفت همگی به کشتیها و صنعت کشتیرانی وابسته است. ایجاد شرایطـی توسط آیمو که در آن کشتیرانی بین المللی بتوانند به صورت ایمن و امن همراه با کمتـرین تأثیر در محیــط زیست جهانی مهمتـرین مأموریت این سازمان است و مطمئن هستـم که همـت و پایمردی، تخصـص و تعـهد کلیه افراد ذیربط و دست اندرکار با هر ظرفیتی در سازمان تداوم این موفقیت را تضمین خواهد نمود."
با عنایت به اینکه صنعت دریانوردی به عنوان صنعتی فراگیـر در جهان معاصر مطرح است، کشور ایران نیز می تواند در این فرآینـد جهانی نقش ویژه ای ایفا کند. جمهوری اسلامی ایران که چون پلی بین کشورهای حاشیه خزر و آبهای آزاد جهان قرار گرفته است، ارزانترین راه ترانزیتی بین کشورهای آسیای میانه و دریاهای آزاد جهان است. صدور نفت و گاز و صادرات غیرنفتی از پایانه ها و بنادر خلیج فارس ورود کالا و افزایش این میزان با پذیرش کالاهای ترانزیتی و وجود منابع پروتئینی غنی در خلیج فارس، دریای عمان و اقیانوس هند، همگی انگیزه هایی بسیار قوی برای دولت جمهوری اسلامی ایران در توجه به این صنعت و توسعه آن است.

پس از پايان موفقت‌آميز عمليات ثامن‌الائمه، پنج تن از فرماندهان رده بالاي ارتش و سپاه جهت تقديم گزارش به امام خميني (ره) بوسيله يک فروند هواپيما ي سي ـ 130 عازم تهران شدند. هواپيما درساعت 19:59 روز هفتم مهرماه در جنوب غربي کهريزک دچار سانحه مي‌شود و به علتي نامشخص هرچهار موتور هواپيما همزمان خاموش مي‌شود . خلبان تلاش مي‌کند هواپيما را در همان منطقه به زمين بنشاند. چرخ‌هاي هواپيما بوسيله دستگيره دستي باز مي‌شود و هواپيما در زمين ناهموار فرود مي‌آيد اما پس از طي مسافتي، در نقطه‌اي متوقف و بال چپ هواپيما به زمين اصابت مي‌کند. هواپيما آتش مي‌گيرد و 49 نفر سرنشين آن از جمله 5 تن از سرداران رشيد اسلام به درجه شهادت نائل آمدند.

 اين 5 شهيد بزرگوار که در حال خدمت به ميهن اسلامي به جوار رحمت حق تعالي شتافتند عبارت بودند از: 1ـ سرلشکر فلاحي (رييس ستاد مشترک ارتش) 2ـ  سرلشکر سيد موسي نامجو (وزير دفاع) 3ـ  سرلشکر يوسف کلاهدوز (قائم مقام سپاه پاسداران) 4ـ‌ سرلشکر فکوري (‌مشاور جانشين رييس ستاد مشترک ارتش) 5ـ سرلشکر جهان‌آرا (‌فرمانده سپاه پاسداران خرمشهر و آبادان)‌

خاطراتی ازشهید سرتیپ خلبان سید موسی نامجو
	از نظر ابعاد مذهبی، ایشان هیچ كم و كسری نداشت. مرتب روزه می‌گرفت و خیلی وقتها نماز شب می‌خواند. نماز شب او نماز معمولی نبود؛ طوری گریه می‌كرد كه اتاق به لرزه می‌افتاد. ما گاهی از صدای گریه او بیدار می‌شدیم.

زندگی نامه شهید ولی الله فلاحی
	آن قدرعاشق و دلباخته ی امام(ره)بود که همه جا ارادت خودش را به ایشان نشان می داد. یکبار که بنی صدر به دانشگاه افسری آمده بود، با شجاعت شعار داد: فرمانده کل قوا، خمینی روح خدا وقتی بنی صدر این را شنید فقط یک چیز گفت: دانشکده افسری هم از دست رفت...

زندگینامه شهید یوسف کلاهدوز
	مونس و همدم او در تمامي اوقات قرآن كوچكي بود كه پيوسته همراه داشت و هرگاه فرصت مي‌يافت آن را مي‌گشود و از سرچشمه زلال اين وحي الهي سود مي‌جست. همين امر يعني پيروي جزء بجزء احكام الهي و دستورات قرآن او را به گونه‌اي ساخته بود كه زندگي وي پر از خير و بركت باشد.

خاطراتی ازشهید سرتیپ جواد فکوری
	یکروز جواد هراسان به خانه آمد و گفت: ساک مرا ببند می‌خواهم با تیمسار فلاحی به جبهه بروم. برخلاف همیشه نگران شدم و خواهش کردم نرود. به او گفتم: تو مدت ها در جبهه بودی، من و بچه‌ها دوری تو را زیاد تحمل کردیم....

زندگینامه و وصیت نامه شهید محمد جهان آرا
	ای امام! درد تو را، رنج تو را می دانم چه کسانی با جان می خرند، جوان با ایمان، که هستی و زندگی تازه ی خویش را در راه هدف رسیدن حکومت عدل اسلامی فدا می کند. بله ای امام! درد تو را جوانان درک می کنند، اینان که از مال دنیا فقط و فقط رهبری تو را دارند و جان خویش را برای هدفت که اسلام است فدا می کنند.

 روز بزرگداشت مولوی – هشتم مهرماه در تقویم رسمی کشور به عنوان «روز بزرگداشت مولوی» ثبت شده است.

شرح زندگی مولوی

جلال‌الدین محمد بلخی معروف به مولوی و مولانا و رومی در ششم ربیع الاول سال 604 هجری در شهر بلخ دیده به جهان گشود. مولوی از مشهورترین شاعران ایرانی‌تبار پارسی‌گوی است نام کامل وی «محمد ابن محمد ابن حسین حسینی خطیبی بکری بلخی» بوده و در دوران حیات به القاب «جلال‌الدین»، «خداوندگار» و «مولانا خداوندگار» نامیده می‌شده‌است. در قرن‌های بعد (ظاهراً از قرن ۹) القاب «مولوی»، «مولانا»، «مولوی رومی» و «ملای رومی» برای وی به کار رفته‌است و از برخی از اشعارش تخلص او را «خاموش» و «خَموش» و «خامُش» دانسته‌اند. زبان مادری وی پارسی بوده است.

پدر او مولانا محمد بن حسین خطیبی معروف به بهاءالدین ولد و سلطان‌العلما، از بزرگان صوفیه و مردی عارف بوده است. پدر مولوی مردی سخنور بوده و مردم بلخ علاقه فراوانی به او داشته که ظاهرا همین وابستگی مردم به او سبب ایجاد ترس در محمد خوارزمشاه گردید و او را علیه بهاءالدین ولد برانگیخت. به همین دلیل بهاءالدین ولد پدر مولوی احتمالاً در سال ۶۱۰ قمری، هم‌زمان با هجوم چنگیزخان از بلخ کوچ کرد و سوگند یاد کرد که تا محمد خوارزمشاه بر تخت نشسته، به شهر خویش بازنگردد.

مسافرتهای مولوی
مولوی در سفر زیارتی که پدرش از بلخ عازم آن شد پدرش را همراهی نمود، در طی این سفر در شهر نیشابور همراه پدرش به دیدار شیخ فریدالدین عطار عارف و شاعر شتافت. ظاهرا شیخ فریدالدین سفارش مولوی را در همان کودکیش (6 سالکی یا 13 سالگی ) به پدر نمود. در این سفر حج علاوه بر نیشابور در بغداد نیز مدتی اقامت کردند و ظاهرا به خاطر فتنه تاتار از بازگشت به وطن منصرف گردیده و بهاء الدین ولد در آسیای صغیر ساکن شد. اما پس از مدتی براساس دعوت علاء الدین کیقباد به شهر قونینه بازگشت.

ازدواج مولوی
مولوی در هجده سالگی با گوهر خاتون دختر خواجه لالای سمرقندی ازدواج نمود که حاصل این ازدواج سه پسر و یک دختر بود. پس از فوت پدرش بهاء الدین ولد راه پدر را ادامه داده و به هدایت و ارشاد مردم عمر خود را سپری نمود.

سفر مولوی برای تحصیلات
مولوی در عین حالی که مردم را تربیت می‌نمود از خودش نیز غافل نبوده تا جایی که وقتی موفق به دیدار محقق ترمذی گردید خود را شاگرد او کرده از تعلیمات و ارشادات او نهایت بهره‌ را برد و ظاهرا به تشویق همین استادش برای تکمیل معلوماتش رنج سفر به حلب را برخود آسان نموه و عازم شهر حلب گردید. ایشان در شهر حلب علم فقه را از کمال الدین عدیم فرا گرفت و پس از مدتی که به شهر دمشق رفت از دیدار با محی الدین عربی، عارف و متفکر زمانش نیز کمال استفاده‌ را برد و از آنجا عازم شهر قونیه گردید و بنابه درخواست سید برهان الدین طریق ریاضت را در پیش گرفت. پس از مرگ محقق ترمذی به مدت 5 سال مدرس علوم دینی گردید که نتیجه آن تربیت چهارصد شاگرد می‌باشد.

آرامگاه مولوی در قونیه، ترکیه

داستان آشنایی مولانا با شمس
مولوی همچنانکه گفتیم یک لحظه از تربیت خود غافل نبوده، تاریخ اینچنین می‌نویسد که روزی شمس وارد مجلس مولانا می‌شود. در حالی که مولانا در کنارش چند کتاب وجود داشت. شمس از او می‌پرسد این که اینها چیست؟ مولانا جواب می‌دهد قیل و قال است. شمس می‌گوید و ترا با اینها چه کار است و کتابها را برداشته در داخل حوضی که در آن نزدیکی قرار داشت می‌اندازد.

مولانا با ناراحتی می‌گوید ای درویش چه کار کردی برخی از اینها کتابها از پدرم رسیده بوده و نسخه منحصر بفرد می‌باشد. و دیگر پیدا نمی‌شود؛ شمس تبریزی در این حالت دست به آب برده و کتابها را یک یک از آب بیرون می‌کشد بدون اینکه آثاری از آب در کتابها مانده باشد. مولانا با تعجب می‌پرسد این چه سرّی است؟ شمس جواب می‌دهد این ذوق وحال است که ترا از آن خبری نیست. از این ساعت است که حال مولانا تغییر یافته و به شوریدگی روی می‌نهد و درس و بحث را کنار می گذارد و شبانه روز در رکاب شمس تبریزی به خدمت می‌ایستد. و به قول استاد شفیعی کدکنی تولدی دوباره می‌یابد.

هر چند که مولوی در طول زندگی شصت و هشت ساله خود با بزرگانی همچون محقق ترمذی، شیخ عطار، کمال الدین عدیم و محی الدین عربی حشر و نشرهایی داشته و از هر کدام توشه‌ای براندوخته ولی هیچکدام از آنها مثل شمس تبریزی در زندگیش تاثیر گذار نبوده تا جائیکه رابطه‌اش با او شاید از حد تعلیم و تعلم بسی بالاتر رفته و یک رابطه عاشقانه گردیده چنانکه پس از آشنایی با شمس، خود را اسیر دست و پا بسته شمس دیده است.

پس از غیبت شمس از زندگی مولانا، با صلاح الدین زرکوب دمخور گردید، الفت او با این عارف ساده دل، سبب حسادت عده‌ای شد. پس از مرگ صلاح الدین، حسان الدین چلبی را به عنوان یار صمیمی خود برگزید. که نتیجه همنشینی مولوی با حسام الدین، مثنوی معنوی گردیده که حاصل لحظه‌هایی از هم صحبتی با حسام‌الدین می‌باشد. علاوه بر کتاب فوق ایشان دارای آثار منظوم و منثور دیگری نیز می‌باشند که در زیر به نمونه‌هایی از آنها اشاره می‌شود.

آثار مولانا
– مثنوی معنوی:   مثنوی معنوی که به زبان فارسی می باشد.
– غزلیات شمس: غزلیات شمس غزلیاتی است که مولانا به نام مراد خود شمس سروده است.
– رباعیات: حاصل اندیشه‌های مولاناست.
– فیه ما فیه: که به نثر می‌باشد و حاوی تقریرات مولانا است که گاه در پاسخ پرسشی است و زمانی خطاب به شخص معین.
– مکاتیب: حاصل نامه‌های مولاناست.
– مجالس سبعه: سخنانی است که مولانا در منبر ایراد فرموده است.

درگذشت مولوی
بالاخره روح ناآرام جلاالدین محمد مولوی در غروب خورشید روز یکشنبه پنجم جمادی الاخر سال 672 هـ قمری بر اثر بیماری ناگهانی که طبیبان از درمان آن عاجز گشتند به دیار باقی شتافت.

 تولد هادي امت

در حركت نه چندان آرام زمان به گفتة اكثر مورخان ، چشم گيتي در سال 212 هجري قمري به جمال خورشيدي روشن مي شود كه چكيده فضيلت ، جوهره وجود وفيض مطلق است . مولودي كه يادش آرام بخش دلها وپيامش آخرين اميد ونهايت آرزوي دلدادگان به خدا ميگردد.

آن مولود كسي جز علي النقي امام هادي (ع) نبود آمد امام هدايتي كه روشني بخش محفل بشري گرديد وتشنگان حقيقت را از زلال هدايت كه ريشه در وحي دارد سيراب كرد .

امام هادي (ع) در بصريا ( روستايي در سه ميلي مدينه ) از توابع مدينه به دنيا آمد ومكارم اخلاق ، شرافت ونجابت را چون ديگر ستارگان هدايت از خاندان نبوّت در خود جمع داشت.

پس از تولد امام هادي (ع) پدر بزرگوارش امام جواد (ع) همچون ائمه ديگر (ع) سنت شرعي مراسم تولد از اذان در گوش راست واقامه در گوش چپ وصدقه وعقيقه را بطور كامل اجرا نمود.

سال تولد امام هادي (ع)

در باره سال وماه وروز تولد حضرت ، راويان وتاريخ نگاران اقوال مختلفي ذكر كرده اند كه به برخي اشاره مي گردد

1- اكثر مورخان ولادت حضرت را در سال 212 هجري مي دانند . اصول كافي ج1 ص 497 ، الارشاد ج2 ص 297 ، اعيان الشيعة ج 4 ص 252 .

2- بنا بر اقوال ضعيفي ولادت آن حضرت در سال 214 بوده است. الاتحاف بحب الاشراف ص67 ، جوهرة الكلام ص 151 ، مرآة الجنان ج2 ص 159 .

3- مؤ لف تاريخ الخميس در جلد 2 صفحه 321 وصاحب مرآة الجنان در جلد 2 صفحه 159 تولد امام هادي (ع) را در روز سيزدهم رجب ذكر كرداند.

4- برخي نيز تولد امام علي النقي (ع) را در روز دو شنبه سوّم رجب ذكر كرده اند.

5- برخي منابع ، تصريح مي كنند كه تولد امام در ماه رجب بوده است ولي روز تولد را معين نكرده اند از جمله در بعضي از دعاها به اين مطلب تصريح شده است.

بارالها ! از تو مي خواهم ودرخواست دارم به حق دو مولود در ماه رجب محمد بن علي الثاني وعلي بن محمد منتجب (امام هادي ) .

بعضي از منابع تاريخي هم از ذكر روز وماه تولد حضرت خود داري كرده وتنها به ذكر محل تولد يعني (مدينه ) اكتفا كرده اند . الاتحاف بحب الاشراف ص67

نام مبارك

امام جواد (ع) پدر بزرگوار حضرت هادي (ع) نام جد بزرگوارش را (علي) كه نام امير المؤمنين وزين العابدين وسيد الساجدين علي بن الحسين بود بر فرزند خود نهاد وامام هادي (ع) به حكم وراثت ، خصوصيات اين دو بزرگوار را در خود داشت . او بلاغت وسخنوري را از امير بيان منشأ بلاغت وخواستگاه فصاحت به ارث برده بود وتقوا عبادت را از سيد الساجدين.

كنيه

كنيه گذاري بر افراد از جمله رسمهاي عرب بوده ونوعي احترام بشمار مي رفته است تا جايي كه مردمان آنروز با كنيه به تفاخر مي پرداختند .

اُكَنّيهُ حينَ اناديهِ لِاُكرمه               ولا اُلَقِبهُ والسوأة اللقب

هنگامي كه او را مي خوانم با كنيه او را صدا مي زنم وبه اولفب نمي دهم زيرا لقب دادن ، سبك شمردن است .

ائمه (عليهم السلام) اين نكته را بخوبي رعايت مي كردند وحتي به اطفال خود كنيه گذاشتنه وآنان را با كنيه صدا مي زدند زيرا احترام نهادن در رشد رواني وبلوغ اجتماعي فرزند اثري مهم وژرف دارد كه امير مؤ منان در شعر ي كه به اين مضمون روايت شده مي فرمايد

نحنُ الكرمُ وَطِفْلُنا المهدُ يكني         إنّا إذا قعدَ اللئامُ علي بساطِ العزِّ قمنا

ما بزرگمنش هستيم وبه فرزندانمان از زمان كه در گهواره هستند كنيه مي دهيم

راه ما از راه افراد پست وبي ريشه جداست واگر آنان از راهي بروند ما از آن رو برمي گردانيم وبر يك سفره نمي نشينيم.

امام جواد (ع) به تاسي از امامان سلف فرزند خود را ابو الحسن خواند ودر اين كنيه او را به امام موسي بن جعفر وامام رضا (ع) همانند ساخت.

محدثين وروات جهت تشخيص وتفكيك ، صفتي به ابو الحسن افزوده امام موسي بن جعفر (ع) را ابو الحسن الاول ، امام رضا (ع) را ابو الحسن الثاني وامام هادي (ع) را ابو الحسن الثالث مي خوانند .

القاب

القاب امام گوشه هايي از فضائل ،مناقب وصفات والاي ايشان را به خوبي تصوير مي كنند

الامين ،التقي ،الناصح ،المتوكل،المرتضي،الفقيه ،الطيب،العسكري،الوضح،الرشيد، الشهيد ، الوفي ، الخالص، العالم ، نقي، فتاح ،هادي، مؤتمن ، نجيب

حکّام زمانه امام دهم

امام هادی در طول دوران امامتشان با 6 نفر از خلفاء عباسی معاصر بودند: معتصم عباسی (م 227 ه ) واثق(م 232 ه ) متوکل(م 247 ه ) منتصر (م 248 ه ) مستعین(م 251 ه ) معتز (م 255 ه ) که در این میان دوران متوکل عباسی هم به لحاظ طول زمان و هم به لحاظ ثبات حکومت عباسی دارای جایگاه خاصی است.

می دانیم که متوکل دشمنی خاصی با اهل بیت علیهم السلام داشته است و به ویژه نسبت به امیرالمومنین بی ادبی می کرده است. اساسا تبعید امام هادی علیه السلام از مدینه به سامرا و تحت نظر قراردادن ایشان در آن جا از اقدامات متوکل برای کنترل حضرت قلمداد میشود. شواهد بسیاری بر این مدعی است، از جمله تصریح سبط ابن جوزی بر این مطلب. او از قول دانشمندان تاریخ نقل می کند که متوکل به یحیی بن هرثمة گفت: ( اذهب الی المدینة و انظر فی حاله و اشخصه الینا ).

تاریخ انتقال حضرت سال243 بوده است و همانگونه که شیخ مفید تصریح فرموده ده سال و چند ماه در اقامت جبری به سر می بردند. (هر چند سبط ابن جوزی آن را 20 سال و 9 ماه ذکر کرده است. )

پایگاه اجتماعی امام

مکانت و منزلت معنوی حضرت در جامعه را می توان از داستانی که جناب کلینی در کافی شریف روایت کرده است فهمید. خلاصه آن چنین است که :

« متوکل در اثر یک بیماری در آستان مرگ قرارگرفته بود. با توصیه پزشکی ایشان (امام هادی علیه السلام)، مشکل متوکل برطرف می شود و مادرش مبلغ ده هزار دینار به حضرت تقدیم می کند.»

از اینجا معلوم می شود که منزلت ایشان حتی در بین نزدیکان خلیفه نیز روشن بوده است. دنباله قضیه هم جالب و در عین حال تلخ است:

«بعد از چند روز، فردی در نزد متوکل سعایت (و سخن چینی) امام را می کند و مدعی می شود که حضرت اموال و اسلحه جمع کرده است. متوکل دستور بازرسی شبانه منزل امام را صادر می کنند و اموال را توقیف کرده و می برند اما بعد معلوم می شود که این اموال را مادر خلیفه فرستاده بوده است و مشکل برطرف می شود. هنگامی که مامور بازرسی برای عذر خواهی خدمت امام بر می گردد ایشان این آیه را خواندند.(سیعلم الذین ظلموا ایّ منقلب ینقلبون)

قضیه دیگری در این زمینه وجود دارد که نشان دهنده ارج مظلومیت آن حضرت است. مسعودی در مروج الذهب نقل می کند که در مورد دیگری از امام نزد متوکل بدگوئی می کنند. او جماعتی از ترکها را مامور کرد امام را بازداشت کنند. آنان شبانه به منزل حضرت ریختند و امام را در حالیکه مشغول تلاوت قرآن بود دستگیر کرده نزد خلیفه آوردند. مجلس شراب بود و متوکل جام شرابی در دست داشت. حضرت را احترام کرد و در کنار خود نشاند و با کمال وقاحت به ایشان مشروب تعارف کرد. امام فرمود بخدا قسم هرگز با گوشت و خون من تا کنون مشروبی مخلوط نشده است. متوکل از امام در خواست خواندن شعر کرد اما امام با خواندن چند بیت شعر آموزنده درباره مرگ از فرصت استفاده کرده و مجلس معصیت را به مجلس تذکر تبدیل نمودند.

شعر ملکوتی امام هادی علیه السلام در مجلس متوکل عباسی، تأثیری همچون شمشیر امیرالمونین علی علیه السلام در نبرد احزاب داشت. آن حضرت، آنچنان در این شعر، استوار و قاطع سخن گفتند که اشک متوکل عباسی جاری شد و از گریه متوکل، همه حاضران در مجلس نیز به گریه افتادند و در ادامه متوکل منقلب شد و کاسه شراب را شکست

امام علیه السلام این اشعار را خواند:

باتو على قلل الأجبال تحرسهم

غلب الرجال فما أغنتهم القلل

و استنزلوا بعد عز عن معاقلهم

فاودعوا حفرا یا بئس ما نزلوا

ناداهم صارخ من بعد دفنهم

أین الأساور و التّیجان و الحلل

أین الوجوه التى كانت منعمّة

من دونها تضرب الاستار و الكلل

فاءصفح القبر عنهم حین سائلهم

تلك الوجوه علیها الدّود تنتقل

«شاهان بر قله كوهسارها شب را به روز آوردند، در حالى كه مردان نیرومند از آنان پاسدارى مى كردند، ولى قله ها نتوانستند آنان را از خطر مرگ برهانند.

آنان پس از مدت ها عزت از جایگاه هاى امن به زیر كشیده شدند و در گورها جایشان دادند. چه منزل بد و ناپسندی!

پس از آنكه به خاك سپرده شدند، فریادگرى فریاد برآورد: كجاست آن دست بندها و تاج ها و لباسهاى فاخر؟ كجاست آن چهره هاى در ناز و نعمت پرورش یافته كه به احترامشان پرده ها مى آویختند؟ بارگاه و پرده و دربان داشتند.

گور به جاى آنان پاسخ داد: بر آن چهره ها هم اكنون كِرم ها راه مى روند. اكنون كِرم ها بر سر خوردن آن چهره ها با هم مجادله مى كنند.

آنان مدت درازى در دنیا خوردند و آشامیدند؛ ولى امروز آنان كه خورنده همه چیز بودند، خود خوراك حشرات و كرم هاى گور شده اند».

دهمین امام روشنایی و هدایت علیه السلام با خواندن این اشعار كه متوكل انتظار آن را نداشت بزم خلیفه را دگرگون كرد.

مسعودى مى نویسد: متوكل و تمام حاضران گریستند و آنگاه متوكل دستور داد بساط شراب را برچیدند و سپس چهارهزار درهم به امام علی النقی علیه السلام داد و آن حضرت را با احترام به منزل بازگرداند. ( برگرفته شده از کتاب «چهره هاى درخشان چهارده معصوم علیهم السلام»، سید عبدالله حسینى دشتى)

دور امّا نزدیک

با اینکه امام هادی علیه السلام در بخش مهمی از زندگانی خود از حضور در جمع شیعیان و ارادتمندان دور بودند اما با استفاده از دو راه ارتباط خویش را با آنها حفظ کردند:

راه اول : از طریق وکلای خود با شیعیان ارتباط داشتند:

اساسا با گسترش تشیع از زمان امام صادق علیه السلام شبکه وکالت هم توسط ائمه اطهار مورد توجه قرار می گیرد و شیعیان مناطق دوردست بوسیله نوّاب و وکلا با ائمه ارتباط پیدا می کردند.

اساسا با گسترش تشیع از زمان امام صادق علیه السلام شبکه وکالت هم توسط ائمه اطهار مورد توجه قرار می گیرد و شیعیان مناطق دوردست بوسیله نوّاب و وکلا با ائمه ارتباط پیدا می کردند

امام هادی علیه السلام هم در همین راستا این روش را ادامه دادند. ایوب بن نوح، جعفر بن سهیل صیقل، علی بن جعفر همانی ، فارس بن حاتم قزوینی ، علی بن ریان بن صلت قمی، علی بن حسین بن عبد ربه ، ابو علی بن راشد، علی بن مهزیار اهوازی ابراهیم بن مهزیار اهوازی، ابراهیم بن محمد بن همدانی، محمد بن فرح، خیران احمد بن اسحاق قمی و از همه مهمتر عثمان بن سعید عمری اسامی 14 وکیل امام است که در اختیار داریم.

راه دوم : از راه مکاتبه و نامه نگاری با ارادتمندان:

آنگونه که مرحوم آیة الله میانجی در کتاب ارزنده مکاتیب الائمة جستجو کرده اند از آن حضرت 266 نامه در موضوعات مختلف به دست ما رسیده است.

میراثی گرانسنگ

از امام علی النقی علیه السلام چند یادگاری برای ما رسیده است که متاسفانه در بین شیعیان نیز غریب می باشند. در این مجال مختصرا آنها را یادآور می شویم.

1- زیارت جامعه کبیره:

علاوه بر نامه های یاد شده احادیث منقول از آن امام همام بخش دیگری از میراث حضرت را برای ما به یادگار گذاشته اند که یکی از مهمترین و معروفترین آنها زیارت جامعه کبیره است. جناب شیخ صدوق در کتاب من لایحضره الفقیه این زیارت عالی قدر را از آنحضرت روایت کرده اند.

زیارت جامعه یک دوره امام شناسی شیعی را به صورت روشن مطرح نموده است و اگرچه از نظر اعتبار سند محل بحث واقع شده لکن از جمله مواردی است که در اثر قوت متن اعتبار و ارزش بالائی را در میان بزرگان ما پیدا نموده است و آنها متن حدیث را دلیل بر صدور آن می دانند

درباره زیارت جامعه کبیره که اقیانوسی مواج از معارف الهی و مضامین عالی مشتمل بر معرفی مقام ائمه علیهم السلام است؛ در این مختصر نمی‌گنجد. اما به همین میزان می توان اشاره کرد که زیارت جامعه که به تعبیر علامه مجلسی(ره) از نظر سند و روایت از صحیح‌ترین و قوی‌ترین زیارات ائمه علیهم السلام است یادگاری عظیمی است که در حرم هر یک از ائمه معصومین علیهم‌السلام آن زیارت را می‌خوانیم.

2- زیارت غدیریه:

زیارت غدیریه نیز سندی بسیار معتبر دارد و روایتگران و گزارشگران آن از بزرگان شیعه هستند، این زیارت مربوط به روز عید غدیری که امام هادی علیه السلام در سفری که به اجبار متوکل از مدینه به سامرا داشتند. در نجف اشرف بودند و این زیارت را خطاب به قبر مطهر جدّ بزرگوارشان حضرت علی(علیه‌السلام) قرائت کردند.

دوستداران اهل بیت از این نکته غافل نباشند که زیارت غدیریه مثل زیارت عاشورا که مخصوص روز عاشورا نیست؛ این زیارت هم مخصوص روز عید غدیر نیست و خوشبختانه محدث قمی نیز این زیارت را به طور کامل در کتاب شریف مفاتیح الجنان آورده‌اند و بر این نکته که هر روز می‌توان این زیارت را قرائت کرد، تصریح دارد.

3- دعای کوتاه در کنار قبر مبارک آن حضرت:

امام هادی(علیه السلام) آنقدر مهربان است و آنقدر برای زائران و دوستداران و شیعیان خیر می‌خواهند که فرمودند: از خدا خواسته‌ام که هر کس این دعا را در کنار قبر من بخواند ناامید برنگردد:

«یا عُدَّتى عِنْدَ الْعَُدَدِ وَ یا رَجآئى وَالْمُعْتَمَدَ وَ یا كَهْفى وَالسَّنَدَ یا واحِدُ یا اَحَدُ وَ یا قُلْ هُوَ اللَّهُ اَحَدٌ اَسْئَلُكَ الّلهُمَّ بِحَقِّ مَنْ خَلَقْتَ مِنْ خَلْقِكَ وَلَمْ تَجْعَلْ فى خَلْقِكَ مِثْلَهُمْ اَحَداً صَلِّ عَلى جَماعَتِهِمْ وَافْعَلْ بى كَذا وَ كَذا ؛ اى ذخیره من در برابر ذخیره‌ها و اى امید من و تكیه‌گاهم و اى پناهگاه، و پشت و پناهم اى یگانه‌اى یكتا و اى كه درباره خود فرمودى: بگو خدا یكى است، از تو خواهم. خدایا به حق هر كس از آفریدگانت خلق كردى و هیچ كس را مانند آنها در میان آفریدگانت قرار ندادى درود فرست بر گروه آنها و درباره من چنین و چنان كن.(در اینجا حاجات خود را بگویید)»

4- نماز بالای سر در حرم حضرت رضا علیه السلام:

ایشان فرمودند: هر کس از خداوند حاجتی دارد پس قبر جدم حضرت رضا را در طوس زیارت کند و دو رکعت نماز نزد قبر او بگزارد و در قنوت نماز حاجتش را طلب کند خداوند دعایش را اجابت می کند مگر اینکه در مورد گناه یا قطع رحم باشد. بر اساس این فرمایش امام هادی(علیه السلام) سزاوار است که از این پس که به مشهد مقدس و حرم مطهر رضوی مشرف می شویم در نماز بالای سر از خدای متعال حوائجمان را طلب کنیم و به یاد این یادگار ارزشمند امام هادی(علیه السلام) هم باشیم.

5- پنجمین یادگار تعقیب نماز :

از علی بن مهزیار روایت شده که محمدبن ابراهیم به حضرت امام علی النقی علیه السام نامه ای نوشت که اگر مصلحت میدانید به من دعایی تعلیم دهید که بعد از هر نماز بخوانم تا خداوند به سبب آن خیر دنیا و آخرت به من عنایت فرماید. امام هادی علیه السلام این دعا را آموزش دادند.

«اَعُوذُ بِوَجْهِكَ الْكَریمِ وَ عِزَّتِكَ الَّتى لا تُرامُ وَ قُدْرَتِكَ الَّتى لا یَمْتَنِعُ مِنْها شَىْءٌ مِنْ شَرِّ الدُّنْیا وَالاْخِرَةِ وَ مِنْ شَرِّ الاَْوْجاعِ كُلِّها وَلا حَوْلَ وَلا قُوَّةَ اِلاّ بِاللَّهِ الْعَلِىِّ الْعَظیمِ؛ پناه برم به ذات بزرگوارت و به عزتت كه مورد دستبرد نیست و قدرتت كه چیزى از آن خوددارى نتواند، از شر دنیا و آخرت و از شر تمامى دردها و جنبش و نیروئى نیست جز به خداى

کتاب‏شناسی امام هادی علیه‏السلام

1. ارفع، سیدکاظم، امام علی النقی علیه‏السلام ، فیض کاشانی، تهران، 1370.

2. رفیعی، علی، تحلیلی از تاریخ دوران دهمین خورشید امامت، امام هادی علیه‏السلام ، دفتر تبلیغات اسلامی، قم، 1370.

3. سازمان تبلیغات اسلامی، امام هادی علیه‏السلام ، ترجمه: واحد تدوین و ترجمه، تهران، 1368.

4. سحاب، ابوالقاسم، زندگانی حضرت امام علی النقی علیه‏السلام ، اسلامیه، تهران، 1375ق.

5. شریف قرشی، باقر، زندگانی امام علی الهادی علیه‏السلام ، ترجمه: سید حسن اسلامی، دفتر انتشارات اسلامی، قم، 1371.

6. شیرازی، رضا، دهمین ستاره (داستان زندگی امام هادی علیه‏السلام )، پیام آزادی، تهران، 1373.

7. عقیقی بخشایشی، عبدالرحیم، زندگانی پیشوای دهم، امام هادی، نسل جوان، قم، 1357.

8. عمادزاده، حسین، زندگانی حضرت امام علی النقی الهادی علیه‏السلام ، شرکت سهامی طبع کتاب، تهران، 1341.

9. کمپانی، فضل اللّه‏، حضرت امام علی النقی علیه‏السلام ، مفید، تهران، 1360.

10. گروه نویسندگان، پیشوای دهم، حضرت امام‏علی‏بن‏محمدالهادی علیه‏السلام ، موسسه در راه‏حق، قم، 1371.

11. گروه نویسندگان، تحلیلی از زندگانی امام علی النقی علیه‏السلام ، موسسه احیا و نشر میراث اسلامی، قم، 1359

12. مدرسی، سیدمحمدتقی، زندگی و سیمای حضرت امام هادی علیه‏السلام ، ترجمه: محمد صادق شریعت، انصارالحسین، تهران، 1370.

13. نجفی، محمدجواد، ستارگان درخشان، اسلامیه، تهران، ج 12، 1361.

 شعله های سرکش و خشمگین و سوزان را فرو می نشانی با دنیایی از دلهره. همه روز و شبت را با آتش، پنجه می افکنی تا هیچ خانواده ای، شبی را بی خانه پلک نبندد.

پیشانی تو را می بوسم که خط های سرنوشت بسیاری از انسان ها به پیشانی تو گره خورده است.

سرنوشت های سوخته را با ابرهای عشق، به بهار پیوند می زنی و هر کجا که قدم می گذاری، امید جوانه می زند.

تو می توانی عشق و امید را از زیر انبوهی از خاکستر بیرون بکشی و آسمان آبی را به پنجره های دود گرفته نشان بدهی.

دست های تو، نشانه آخرین ثانیه های ناامیدی اند و لبخندت، آغاز زندگی و شروعی دوباره است.

تنها دشمنی که می شناسی، آتشی است که چشم به خاکستر کردن خانه امید دیگران دلبسته است.

تو مهربان ترین آشنایی هستی که به یاری امیدهایی می شتابی که تا خاکستر شدن، زمانی بیش، فاصله ندارند.

سرنوشت خانه های بزرگ به دست های کوچک تو گره خورده است. ثانیه ای نمی توان به شعله های سرکش آتش اندیشید؛ وقتی که نامی از تو نباشد.

خوب می دانم که هیچ شبی، بی دلهره و اضطراب پشت سر نگذاشته ای. شب هایت را پاس می داری تا خواب شهر، به آرامش بگذرد. پشت پلک های تو آرامش جریان دارد. تو از هزاران فرشته نجات زمین این شهرهای دور و نزدیکی که من می شناسم.

همیشه باشی تا آتش، خاکسترنشین شود.

در لحظه های اتفاق

حمیده رضایی

از درون گر گرفته ای. دستانت، راز سرشار رودخانه های جاری است. چون دریا موج می زنی و در خویش نمی گنجی.

بلندتر از شعله ها قد کشیده ای.

فراموش کرده ای ثانیه هایت را. بی تابی اتفاق را تاب نمی آوری.

می روی و تمام رودهای جهان، به قامت تو اقتدا می کنند.

می دوی و میان دود و خاکستر گم می شوی.

همه چیز، دور و برت زبانه می کشد. خشم کهنسال شعله های ناگهان، روبه رویت می پیچد. از خود می گذری تا دست های مهربانت، تلخی سوزان حادثه را در هم بریزد.

زلال، چون آب ایستاده ای و حادثه تو را نمی سوزاند.

بی کمک دست های تو، روزهای گداخته مان نمی گذرد، وقتی اتفاق بی هنگام، قصد درهم پیچیدن زندگی مان را دارد.

روزهایت می گذرد و به هیچ چیز فکر نمی کنی جز لبخندهای سوخته ای که از لابه لای دود و آتش بیرون می کشی.

به هیچ چیز نمی اندیشی، جز نگاه های ملتمسی که فریاد می زنند و جز تو هیچ کس را یارای کمک نیست.

روزهایت می گذرند و تو چون شمع می سوزی.

راز فداکاری ات، دهان به دهان می چرخد.

شهر به تو می بالد.

وقتی شعله در شعله می پیچد، به هیچ چیز نمی اندیشی؛ مگر آن سوی آتش.

زلال دست های مهربانت، راز آرامش لحظه هایی است که شعله ورند و عصیانگر، اگر نباشی.

بزرگمرد!

دست بر شقیقه هایت گذاشته ای و خواب از تو می گریزد. به عقربه های ساعت خیره شده ای و نگاه می کنی آن سوی حادثه هایی را که آرزو می کنی هیچ گاه رخ ندهند.

 )

 فدک هدیه پیامبر(ص) به حضرت زهرا(س)

فدک سرزمین آباد وحاصل خیزی بود که در نزدیکی « خیبر » قرار داشت . و فاصله آن با مدینه در حدود 140 کیلو متر بود ، که پس از دژ های خیبر ، نقطه اتکای یهودیان حجاز به شمار می رفت . سرزمین فدک تا سال هفتم هجری در دست یهودیان بود و از درآمد آن امرار معاش می کردند . اما در همین سال بود که یهودیان قلعه های خیبر پیمان شکنی کردند ، که در پی آن جنگی بین آنها و مسلمانان در گرفت . سپاه اسلام پس از آنکه یهودیان را در «خیبر» و «وادی القری» و «تیما» در هم شکست ، و خلئی را که در شمال مدینه احساس می کرد با نیروی نظامی اسلام پر نمود . برای پایان دادن به قدرت های یهود در این سرزمین که برای اسلام و مسلمانان کانون خطر و تحریک بر ضد اسلام به شمار می رفتند _ سفیری به نام «محیط» پیش سران فدک فرستاد . «یوشع بن نون» که ریاست منطقه را بر عهده داشت ، صلح و تسلیم را بر نبرد ترجیح داد و تعهد کرد که نیمی از فدک را در اختیار پیامبر قرار دهد و از این پس زیر لوای اسلام زندگی کند .

سرزمین هایی که در اسلام به وسیله جنگ و قدرت نظامی گرفته می شود متعلق به عموم مسلمانان است و اداره آن به دست فرمانروای اسلام می باشد ، ولی سرزمینی که بدون هجوم نظامی و اعزام نیرو به دست مسلمانان می افتد مربوط به شخص پیامبر و امام پس از وی می باشد و اختیار این نوع سرزمین ها با اختیار اوست . می تواند آن را ببخشد ، می تواند اجاره بدهد. یکی از آن موارد اینست که از این املاک و اموال نیازمندی های مشروع نزدیکان خود را به شکل آبرومندی بر طرف سازد .

روی این اساس پیامبر «فدک» را به دختر گرامی خود حضرت زهرا (س) بخشید . منظور از بخشیدن این ملک چنانچه که قرائن گواهی می دهد دو چیز است :

1 : زمامداری مسلمانان پس از در گذشت پیامبر اسلام طبق تصریح مکرّر پیامبر با امیر مومنان بود و چنین مقام و منصبی به هزینه سنگینی نیاز دارد . علی (ع) برای حفظ این مقام و منصب می توانست از درآمد این سرزمین حداکثر استفاده را ببرد.

2 : دودمان پیامبر که فرد کامل آن یگانه دختر وی و نور دیدگانش حضرت حسن و حسین (ع) بود باید پس از فوت پیامبر به صورت آبرومندی زندگی کنند . برای این هدف پیامبر «فدک» را به دخترش بخشید .

محدثان و مفسران شیعه و گروهی از دانشمندان سنی می نویسند : وقتی آیه « وَ ءَاتِ ذَا الْقُرْبى حَقَّهُ وَ الْمِسكِينَ وَ ابْنَ السبِيلِ وَ لا تُبَذِّرْ تَبْذِيراً» (سوره اسرا /26 ) نازل گردید پیامبر دختر خود فاطمه را خواست و فدک را به وی واگذار نمود . ناقل این مطلب ابو سعید خدری است که یکی از صحابه بزرگ رسول خدا می باشد. همه مفسران شیعه و سنی قبول دارند که این آیه در حق نزدیکان و خویشاوندان پیامبر نازل گردیده و دختر وی روشن ترین مصداق «ذی القربی» است .

 حاج ميرزا محمد باقر فرزند احمد و نوه ميرزا محمدحسن آشتياني از رهبران نهضت تنباکو، در سال 1323 ق در تهران به دنيا آمد. پس از طي دروس مقدماتي در تهران ، راهي نجف اشرف شد و از محضر حضرات آيات ضياءالدين عراقي، سيدابوالحسن اصفهاني و ميرزاي ناييني بهره جست. پس از سالياني به تهران مراجعت نمود و در مدرسه مروي به تدريس پرداخت. آثار متعددي از اين عالم گرانقدر برجاي مانده که کتاب الصوم، رساله در زکات فطر، کتاب قضاء و ... از آن جمله اند.

در این روز امیرالمؤمنین علیه السلام به تعلیم پیامبر صلی الله علیه واله دعای شریف صباح را به دست مبارک خود نوشتند(1)

2.افشاء سر ولایت توسط عایشه

در این روز در سال دهم هجرت در حجة الوداع پیامبر صلی الله علیه واله به حفصه سری را بیان فرمود و به او تذکر داد که اگر این سرّ را با کسی بازگو کنی ، لعنت خدا و ملائکه و تمامی مردم بر تو باد.

حفصه بلافاصله آن را به عایشه گفت. (2) عایشه هم آن را به ابوبکر بازگو کرد و ابوبکر هم عمر را در جریان قرار داد . کار به جایی رسید که آن چهار زن و مرد تصمیم گرفتندپیامبر صلی الله علیه واله را مسموم کنند.

جبرئیل پیامبر صلی الله علیه واله را با خبر کرد و آن حضرت آنها را از توطئه و افشاء سرّ خبر داد . سپس حفصه را طلاق دادند ، ولی بعداً به اصرار بعضی رجوع فرمودند و آیات سورۀ تحریم نازل شد. (وَ نَبَّأَنِیَ العَلیمُ اِذ أَسَرَّ النَّبِیُّ اِلی بَعضِ اَزواجِهّ حَدیثاً فَلَمّا نَبَّأَت بِهّ وَ أَظهَرَهُ اللهُ عَلَیهِ عَرَّفَ بَعضَهُ وَ أَعرَضَ عَن بَعضٍ فَلَمّا نَبَّأَها بِهّ قالَت مَن أَنبَأَکَ هذا قالَ الخَبیرُ. اِن تَتوبا اِلَی اللهِ فَقَد صَغَت قُلُوبُکُما وَاِن تَظاهَرا عَلَیهِ فَاِنَّ اللهَ هُوَ مَولاهُ وَ جِبریلُ وَ صالِحُ المُؤمِنینَ وَ المَلائِکَظُ بَعدَ ذلِکَ ظَهیرٌ.(3 ).

این دو زن چه کرده بودند که خداوند در سورۀ تحریم آنها را به زن نوح و لوط علیهما السلام تشبیه نموده است؟!( ضَرَبَ اللهُ مَثَلاً لِلَّذینَ کَفَروا امرَأَةَ نوحٍ وَ امرَأَةَ لوطٍ کانَتا تَحتَ عَبدَینِ مِن عِبادِنا صالِحَینِ فَخانَتا هُما فَلَم یُغنِیا مِنَ اللهِ وَ قیلَ ادخُلا النارَ مَعَ الّداخِلینَ.(4) . (5) در آخر آیۀ 4 این سوره آمده است : اگر شما دو زن یاور هم شوید برای قتل حضرت ، خداوند و جبرئیل و صالح المؤمنین – یعنی امیرالمؤمنین علیه السلام – و ملائکه یاور پیامبر صلی الله علیه واله هستند. (6.)

" تظاهرا" در آیۀ شریفه خطاب به عایشه و حفصه است ، و معنایش این است که آنان تعاون بر اذیت پیامبر صلی الله علیه واله نموده سرّ آن حضرت را فاش کردند و زنان آن حضرت را اذیت نمودند. ( 7)عمر می گوید : مراد از این دو زن در اذیت پیامبر صلی الله علیه واله هم پیمان بودند عایشه و حفصه است.(8)

1. بحار الانوار : ج 91 ص 247 .

2. وقایع الشهور : ص 229 . تفسیر قرطبی : ج 5 ص 172 .

3. سورۀ تحریم : آیات 3 و4

4. سورۀ تحریم : آیۀ 10

5.ریاحین الشریعة : ج 2 ص 382 – 383 . به نقل از تفسیر خازن بغدادی ، فخر رازی ، زمخشری . بحار الانوار :ج 22 ص 233 .

6.تفسیر برهان : ج 4 ص 352 – 353 . بحار الانوار : ج 22 ص 228 – 231

7. ریاحین الشریعة : ج 2 ص 382 – 383 . به نقل از تفسیر خازن بغدادی ، فخر رازی ، زمخشری

سپتامبر سال 2001 میلادی مصادف است با تهاجم آمریکا به کشور افغانستان. پس از حادثه 11 سپتامبر دولت آمریکا لشگر عظیمی را به بهانه ی مبارزه با تروریسم و یافتن «بن لادن» رهبر شبكه «القاعده» به عنوان مظنون اصلی عملیات تروریستی آمریكا و مقابله با گروه طالبان به افغانستان گسیل داشت. اما آنچه مسلم است طرح حمله نظامی به افغانستان پیش از ۱۱ سپتامبر ۲۰۰۱ در دست بررسی و اجرا بوده است. حادثه 11 سپتامبر و ارتباط دادن آن به گروه القاعده و مبارزه با آن؛ تنها بهانه ای بود برای آمریکا تا با شعار مبارزه با تروریسم ؛ پا را فراتر گذاشته و ادعای رهبرِی جهان را با استفاده از نیروی نظامی خود مطرح کند ؛ تا بدین وسیله راحت تر جهان را به سوی نظام تک قطبی ببرد. در واقع افغانستان قربانی اول تثبیت نظام تک قطبی جهانی آمریکا بشمار میرود.

ملت مظلوم افغانستان که تازه طعم رهایی از استبداد را چشیده بودند بار دیگر با مستبدانی همچون طالبان و  نظامیان آمریکا روبرو شدند. و کشورهایی همچون استعمار پیر با پیوستن به آمریکا خواسته یا نا خواسته راه را برای دولتمردان این کشور و مردانی که در پس آن نهفته اند هموار کردند. دولت جنگ طلب آمریكا بی اعتنا به مخالفت های جهانی نسبت به سیاست های جنگ طلبانه اش، به همراهی این متحد اروپائی اش انگلیس، شهرهای بی دفاع و ملت مظلوم افغانستان را آماج حملات سنگین و بی رحمانه خود قرار داد كه در نتیجه آن، شمار زیادی از مردم بی پناه این كشور در مراحل مختلف عملیات نظامی آمریكا از بین رفتند. پیامد این سیاست دو سال بعد یعنی سال 2003، تجاوز به کشور مسلمان نشین دیگر یعنی عراق و اشغال آن بود.

در واقع رژیم آمریكا برای تسلط بر جریان حیاتی نفت و غارت باقی مانده ی منابع نفتی و حضور موثر در كشورهای خاورمیانه جان هزاران مرد و زن بی گناه را بخطر انداخت.

همانطور که مقام معظم رهبری فرمودند ملت افغانستان فقط به این دلیل در طول یكسال و چند ماه، بمبها و سلاحهای كشتار جمعی آمریكا و انگلیس ونیز دخالت و حضور اهانت بار و اشغالگرانه ی آنان را بر جسم و جان خود لمس كردند. در حال حاضر بر طبق نظر خود دولتمردان آمریکا دولت این کشور تبدیل به منفورترین دولت در نزد مسلمانان جهان شده است. طمع ورزی این شبكه ی استكباری و ضد بشریت، حد و مرز نمی شناسد، شك نیست كه آمریكا و متحدانش ناكام خواهند شد و دنیا یكبار دیگر شاهد سقوط یك امپراطوری قدرتمند ولی مست خواهد بود.به شرط آنکه امت اسلامی ـ چه دولتها و چه ملتها ـ بموقع و خردمندانه و شجاعانه تصمیم بگیرند.

سالگرد درگذشت عالم عارف میرزا جواد آقا ملکی تبریزی

 

سالگرد درگذشت عالم عارف میرزا جواد آقا ملکی تبریزی

 

سالگرد در گذشت عالم عارف میرزا جوادآقا ملکی تبریزی(۱۳۴۲ق)

زندگینامه

آیت الله فهری در مورد زندگی آیت الله میرزا جواد ملکی تبریزی نقل می کنند  :
یکی از مردان پیشتاز این راه مرحوم عارف بالله آیة الله حاج میرزا جواد ملکی ـ قدس الله نفسه الزکیه ـ است  که در این میدان گوی سبقت از همگان ربود.
این مرد بزرگ با اینکه در مقام عرفان مقامی بس والا دارد و از اعظم فقهای « صائنا" لنفسه، حافظا" لذینه، مخالفا" لهواه و مطیعا" لامر مولاه» به شمار می آید .
اوایل عمر شریفش و دوران شباب را در نجف اشرف در مجلس درس اساتید بزرگ حاضر شده  و استادش در « فقه» ، مرحوم آیة الله رضا همدانی و در « اصول » ، علامه ملا محمد کاظم خراسانی و در « عرفان و اخلاق و سلوک» ، آیة الله آخوند ملا حسینقلی همدانی ـ رضوان الله علیهم اجمعین ـ بوده است.
سال تولد ایشان در دست نیست ولی از کتابی در «  فقه »  که یکی از فضلای معاصر به آن دست یافته و از مؤلفات ایشان و در پایان آن نوشته شده معلوم می شود که به سال ۱۳۱۲ هـ . ق مؤلف در عنفوان جوانی بوده است.
به هر حال ؛ ایشان در حدود سال ۱۳۲۱ هجری قمری به ایران آمده و در زادگاه و موطن اصلی اش تبریز به ترویج و تهذیب پرداخت و در اوایل مشروطه به سال ۱۳۲۹ هجری قمری به خاطر نامساعد بودن اوضاع تبریز به قم هجرت فرمود و در قم به ارشاد سالکان و تربیت مستعدان مشغول بود تا آنکه مرحوم آیة الله العظمی  شیخ عبدالکریم حایری یزدی  در سال ۱۳۴۰ هـ . ق از اراک به قم تشریف آورده و به اصرار مرحوم مجاهد  شیخ محمد تقی بافقی که از دوستان مرحوم ملکی بوده و پس از استخاره و آمدن آیة شریفه ( وأتونی بأهلکم أجمعین) [ سورة یوسف (۱۲)، آیه   ۹۳؛ یعنی همه نزدیکان خود را نزد من بیاورید]، تصمیم به ماندن در قم و تأسیس حوزه علمی فعلی را می گیرد و دوستان و شاگردان آیة الله حایری نیز که در اراک بودند به قم مهاجرت می کنند.
مرحوم حاج شیخ عباس تهرانی نیز که جزء مهاجرین بودند در قم به جمع مرحوم ملکی و بافقی می پیوندد و کانونی از اخلاق و تهذیب نفس تشکیل می دهند که ثمرات ارزنده ای داشته و افراد شایسته ای تربیت یافته اند.
مرحوم ملکی، درس فقهی داشته اند که عنوانش « مفاتیح الشرایع فی الفقه» مرحوم فیض کاشانی بوده و نیز دو مجلس اخلاق   داشته: یکی در منزل برای خواص بوده و دیگری در مدرسه فیضیه برای عموم که جمعی از بازاریان قم نیز در آن درس شرکت داشته اند.
نماز جماعت را در بالای سر حضرت معصومه علیها السلام اقامه می کرده و امام خمینی – ره – در نماز جماعت ایشان و در درس اخلاق که در منزل برای خواص می گفته، حاضر می شدند.
مرحوم حجة الاسلام شیخ مهدی حکمی قمی می فرمودند:
از ثمره مشروطه که خدا به ما عطا فرمود این بود که وسیله شد حاج میرزا جواد آقا در قم ساکن شود.

اثر موعظه استاد

آیت الله سید حسین فاطمی قمی نقل می کنند  :
معصوم علیه السلام فرمود: موعظه چون از قلب بیرون آید داخل قلب می شود و اگر مجرد زبان شد از گوش تجاوز نمی کند.
مواعظ ایشان ـ طاب ثراه ـ چنان بود که گویی آتش در دل جُلساء مشتعل می نمود، چنان بود که گویا انسان را از این نشئه خارج و به عالم دیگری داخل می کند، ولی چون از مجلس ایشان خارج می شدیم با هر یک از مجلسیان آن مرحوم تماس می گرفتم باز همان حال غفلت در او بازگشت کرده بود؛ از بعد ایشان پیوسته آرزوی یک چنین مجلسی را دارم و به دست نمی آورم.

مراتب حب جاه

از فرمایشات مرحوم ملکی ـ رحمة الله علیه ـ این بود که فرمودند:
در مجلس استادم جناب آخوند ملاحسینقلی همدانی مذاکره حب جاه شد.
من عرض کردم: بحمدالله من حب جاه ندارم!؟
[ آخوند همدانی] رو کرد به مرحوم حاج شیخ کاظم و فرمود:
ببین میرزا جواد چه می گوید؟!
این مطلب گذشت تا موقعی که عده ای از ملکی های تبریز آمدند به زیارت کربلا، بر من ظاهر شد که معاشرتم با آنها همه ناشی از حب جاه است!

اثر سخنان میرزا جواد آقا

خطیب محترم استاد فاطمی نیا تبریزی در کنگره بانو اصفهانی، فرمودند:
« در مورد جمال السالکین، آیة الله آقا میرزا جواد آقای تبریزی می نویسند که وقتی در مجلسی می نشست می فرمود:
ای مردم! یکی از نام های خدا « غفار» است! همین را که می گفت، چند نفر غش می کردند و آنان را از مجلس بیرون می بردند!
آیة الله شیخ علی پناه اشتهاردی هم فرمودند: میرزا جواد آقا تبریزی در مدرسه فیضیه درس اخلاق داشت و آن چنان تأثیر آتشین بر دل ها می گذاشت که در درسش از اثر صحبت ایشان، غش می کردند و بی هوش می شدند.
روزی به میرزا جواد آقا عرض کردند که تأثیر صحبت شما چنان است که یکی از تجار در این جلسه حضور داشته بی هوش بر زمین افتاده است!
فرموده بودند: این که چیزی نیست مولایشان امیرالمؤمنین همیشه از خوف خدا چنین حالتی بهش دست می داد!

مقام میرزا جواد آقا

حجت الاسلام فاطمی نیا می فرمودند :
… اینها حیف است، اینها سینه به سینه است، اگر ناقلش مثل من بیافتد و بمیرد دیگر کسی پیدا نمی شود بگوید، هی منتظر شوی که رادیو خواهد گفت، یا تلویزیون. دیگر تمام شد!
… آقا شیخ محمد حسین بهاری خودش به من فرمود که آقا میرزا جواد آقا تبریزی ـ رضوان الله علیه ـ روی منبر نشسته بود و من پای درس ایشان بودم.
شیخ محمد حسین  تا سه چهار سال پیش زنده بود خیلی مرد بزرگی
بود منتهی دیگر چون آسم شدیدی داشت آن هم در یک گوشه شهرستان! ایشان مجهول القدر مانده بود…
ایشان می فرمود  جوان بودم میرزا جواد آقا روی منبر درس می گفت، می گوید یک دفعه دیدم  این دو چشم های نورانی را متوجه ما کرد گفت: اهل کجایی؟ ـ من خلاصه عرض می کنم ـ گفتم: اهل بهار!
تا گفتم اهل بهار، به پُری  صورتش اشک ریخت!
سپس گفت: شیخ محمد بهاری، قبرش زیارتگاه شده یا نه؟ قبر شیخ محمد مزار شده یا نه؟
بعد گفت: ان شاء الله من در پنجشنبه هفته آینده مهمان ایشان هستم! ـ یا گفت: به او ملحِق می شوم ـ این حرفی که می زد مثل اینکه پنجشنبه بوده می فرمود: پنجشنبه آینده!
یک شاگردی داشت آن شاگرد بی قرار شد، گریه کرد، آمد خودش دست به
ضریح حضرت معصومه علیها السلام شد.
گفتیم: چه خبر است؟ والله! من این آقا را می شناسم اینکه گفت: من پنجشنبه آینده مهمان شیخ محمد بهاری هستم، دیگر تمام شد!
گفتیم: حالا امام نیست، پیامبر نیست که حرفش را این قدر زود باور می کنید. حالا که آقا میرزا جواد آقا سر حال است.
به هر حال، گفت: پنجشنبه آینده جنازه آقا میرزا جواد آقا تبریزی تشییع شد.
مهم این است که ایشان  می گفت:
طلبه های دارالشفاء، فیضیه و جاهای  دیگر، ـ ببینید اینها مهم است، قریب به دویست و پنجاه طلبه، قریب به دویست و پنجاه طلبه!! – از حوزه علمیه خواب دیده بودند صبح که پا شده بودند برای نماز، به همدیگر می گفتند: خواب دیدیدم! یک الف این خواب ها با هم فرقی نداشت. خیلی حرف است! ۲۵۰ نفر خواب ببینند یک الف هم با هم فرق نداشته باشد!!
خلاصه؛ که در شب پنجشنبه خواب دیده بودند که جنازه آقا میرزا جواد آقا تبریزی روی تابوت حرکت می کند، حضرت سید انبیاء صلی الله علیه و آله و سلم جلوی جنازه حرکت می کند!

سلیقه معنوی میرزا جواد آقای تبریزی

مرحوم میرزا عبدالله شالچی تبریزی می فرماید:
… مرحوم استادم حاج میرزا جواد آقای ملکی تبریزی که هم مجتهد در فقه بود و رساله عملیه داشت و هم در معارف اسلامی صاحب نظر، دستوراتی می دادند که انسان در خوردن، خوابیدن، نشستن، صحبت و عمل کردن چگونه رفتار کند. یکی از دستورات ایشان این بود که  :
انسان نباید معصیت کند.   
خوش سلیقگی را ببینید آقا! این عالمی است که خوش سلیقه است و پیروانش را به راه راست هدایت می کند. اولین دستوری که می دهد این است که انسان نباید معصیت کند. می فرمود:
انسان در خوردن نباید به قدری نخورد که ضعف پیدا کند و نه به قدری بخورد که کسل شود و از اطاعت باز بماند. ایشان به شب خیزی خیلی اهمیت می داد.

استفاده از مقبره استاد

مرحوم شالچی تبریزی می فرمود :
ایشان اینجا در قم بودند و فوت شدند. قبرشان هم در شیخان است. من حالا هم از قبرش استفاده می کنم. بروید سر قبرش، فاتحه بخوانید، حوائجتان را هم بخواهید. گمان می کنم که نتیجه بگیرید.
من حالا هم گاهی شده است که عرضی داشته باشم می روم سر قبر ایشان و نتیجه می گیرم. خواب
هم می بینم و استفاده می کنم.

دید ملکوتی

استاد شالچی تبریزی می فرمود :
« یکی از روزها صبح پس از نماز برای شرکت در جلسه اخلاق میرزا جواد آقا به فیضیه رفتم.
استاد به من فرمودند: میرزا عبدالله چه می بینی؟!
این صحبت استاد گویا خود تصرفی بود که آن بزرگ در جان من کرد و حجاب ملکوت از برابر چهره ام برداشته شد.
دیدم اشخاصی را که در فیضیه هستند و در ظاهر می بینم، اما باطن آنان را نیز مشاهده می کنم به صورت های گوناگون اند!
بار دیگر فرمودند: فلانی چه می بینی؟ و من چون توجه کردم دریافتم ارواح مؤمنین روی صحن مدرسه فیضیه دور هم  نشسته اند و با هم مذاکره می کنند!
پس از آن استاد به من فرمودند: میرزا عبدالله فکر نکنی اینها مقاماتی است و به جایی رسیده ای؟! اینها در برابر آنچه در سیر و سلوک و تقرب الی الله به سالک می دهند هیچ است.»

تسلیم به قضای الهی

حاج آقا شالچی فرمودند:
« روزی همراه استادم مرحوم حاج میرزا جواد آقا ملکی قدم می زدیم که ایشان در جایی نشستند و مشغول خواندن چیزی شدند.
ما احساس کردیم ایشان مشغول فاتحه خوانی هستند و در عین حال قبری را هم آنجا نیافتیم! از ایشان سؤال کردیم: آیا قبر بزرگی در اینجاست که مشخص نیست و ما نمی دانیم؟
ایشان با لبخندی گذشتند. ما فهمیدیم که ایشان مایل به جواب گفتن نیستند. پس از این ماجرا، هفته بعد فرزند ایشان فوت کرد و در همانجا دفن گردید و معلوم شد که مرحوم ملکی خبر این حادثه را از قبل می دانستند!»

تشکر از واسطه فیض الهی
آیت الله سید احمد فهری زنجانی  نقل می کنند :
دوستی داشتم به نام مرحوم سرهنگ محمود مجتهدی که درک محضر ایشان را کرده بود و نیز از انفاس او بهره ای داشت، او می گفت:
روزی پس از پایان درس، عازم حجره  یکی از طلبه ها که در مدرسه دارالشفاء بود، گردید و من نیز در خدمتش بودم ، به حجره  آن طلبه وارد شد و مراسم احترام معمول گردید و پس از اندکی جلوس ، برخاسته و حجره را ترک گفتند و چون منظور از این دیدار را پرسیدم ، فرمود:
شب گذشته به هنگام سحر، فیوضاتی بر من افاضه شد که فهمیدم از ناحیه  خودم نیست و چون توجه کردم دیدم که این آقای طلبه به تهجد برخاسته و در نماز شب اش به من دعا می کند و این فیوضات اثر دعای اوست، این بود که به عنوان سپاسگزاری از عنایتش، به  دیدار او رفتم!

ارتحال

از قول آیت الله فهری نقل شده :
همچنین شنیدم از زاهد عابد مرحوم حسین فاطمی قمی که از دوستان مرحوم ملکی بود که فرمود: از مسجد جمکران بازگشتم. در منزل به من گفتند که آقای حاج میرزا جواد جویای حال تو شده است.
[ آقای فاطمی] فرمود: من با سابقه کسالتی که از ایشان داشتم با عجله به خدمتش رفتم ( و به گمانم فرمود عصر جمعه بود) دیدم ایشان استحمام کرده خضاب بسته و پاک و پاکیزه در بستر بیماری افتاده و آماده ادای نماز ظهر و عصر است.
در میان بستر شروع به گفتن اذان و اقامه کرد و دعای تکبیرات افتتاحیه را خواند و همین که به تکبیرة الاحرام رسید و گفت: الله اکبر! روح مقدسش از بدن اقدسش به عالم قدس پرواز کرد.
این واقعه به سال ۱۳۴۳ هجری قمری بود. پیکر پاکش پس از تجهیز در شیخان قم به خاک سپرده شد .

زندگی و شهادت امام محمدباقر(ع)

تسلیت سالروز شهادت

سالروز شهادت پنجمین اختر تابناک آسمان امامت و ولایت، شکافنده علم و دانش و مخزن معرفت و آگاهی، حضرت امام محمدباقر علیه السلام را به دوستداران آن بزرگوار و تمامی شیفتگان دانش، پرهیزگاری و خداشناسی تسلیت و تعزیت می گوییم و امیدواریم پیروان صدّیقی در راه ارزش های انسانی آن حضرت باشیم.

ـ امروز، مصادف با سالروز شهادت امامی از تبار راهیان نور و هدایت، امام پنجم شیعیان حضرت امام محمدباقر علیه السلام است. شهادت این امام همام را به پیروان آن حضرت و همه فرهیختگان و دوستاران دانش و پژوهش تسلیت عرض می کنیم.

ـ در چنین روزی، مدینه درغم فقدان مردی بزرگ از سلاله پیامبر صلی الله علیه و آله و در اندوه غروب خورشیدی تابناک از تبار امامان بزرگوار فرورفته بود. همهمه حزن آلود شهر از شهادت امام محمدباقر علیه السلام حکایت می کرد. غمی سنگین بر دل های شیفتگان خاندان رسالت نشسته بود. همه در سکوت حزن آلوید به یکدیگر تسلیت و تعزیت می گفتند. ما نیز شهادت امام محمدباقر علیه السلام ، شکافنده علم و دانایی را به همه شیعیان و طالبان دانش تسلیت عرض می کنیم.

شهادت

امام محمدباقر7 در هفتم ذی الحجه سال 114 ه. ق، در سن 57 سالگی و در زمان هشام بن عبدالملک مسموم شد و به فیض بزرگ شهادت رسید. به روایتی آن حضرت به دست ابراهیم بن ولید بن عبدالملک مروان مسموم شد و چون پدران بزرگوارش به جوار حق تعالی شتافت.

زندگی امام محمدباقر علیه السلام

امام محمدباقر علیه السلام در 57 سالی که در جهان زندگی کردند، چهار سال با جد بزرگوارش امام حسین علیه السلام و 35 سال در کنار پدر عزیزشان، امام زین العابدین علیه السلام به سر بردند و هجده سال نیز پس از پدر به رهبری و ارشاد خلق مشغول بودند و سرانجام با قلبی رنجدیده اما آکنده از خشنودی خدا، دعوت حق را لبیک گفتند و به جوار حق تعالی شتافتند.

محل دفن

چون حضرت امام محمدباقر علیه السلام درگذشت، مدینه یکپارچه غرق درشیون و ماتم شد و غمی بزرگ سراسر شهر را فرا گرفت. مردم جمع شدند و پس از آن که پیکر مطهر آن حضرت راشتسشو دادندو کفن کردند، ایشان را به قبرستان بقیع آورده، در کنار مرقد مطهر پدر بزرگوارش، امام زین العابدین علیه السلام و نیز در جوار مرقد پاک عمویش، امام حسن مجتبی علیه السلام به خاک سپردند. درود خدا بر او باد روزی که به دنیا آمد و روزی که به زهر جفا از دنیا رفت و آن روز که برانگیخته خواهد شد.

پدر و مادر امام

امام محمدباقر علیه السلام از دو جهت منتسب به پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و امیرالمومنین علی بن ابیطالب علیه السلام است؛ زیرا پدر بزرگوارشان، امام زین العابدین علیه السلام فرزند امام حسین علیه السلام و مادر گرامیشان فاطمه دختر امام حسن مجتبی علیه السلام است. درواقع امام محمدباقر علیه السلام نمونه والای نژاد هاشمی و نور علوی و گوهر فاطمی، و شرف پیوندشان به خاندان برگزیده الهی دو چندان است. بدین جهت او نخستین کسی است که نسلش هم به حضرت سیدالشهداء علیه السلام و هم به حسن مجتبی علیه السلام می رسد.

شأن و شرافت مادر امام محمد باقر علیه السلام

امام محمدباقر علیه السلام پدری چون امام زین العابدین علیه السلام داردو مادری مانند فاطمه دختر امام حسن مجتبی. در شأن و منزلت آن بانوی گرامی همین بس که امام صادق علیه السلام می فرمایند: جده ام فاطمه، دختر امام حسن مجتبی علیه السلام ، صدّیقه ای بود که در خاندان امام حسن علیه السلام همتا نداشت.

مژده پیامبر صلی الله علیه و آله به جابر در مورد زیارت امام محمدباقر علیه السلام

روزی رسول خدا صلی الله علیه و آله به جابربن عبداللّه انصاری(ره) فرمودند: ای جابر، تو زنده می مانی و فرزندم محمدبن علی بن حسین بن علی بن ابیطالب علیه السلام راملاقات می کنی. سلام مرا به او برسان. سال ها از آن روز گذشت. روزی امام زین العابدین علیه السلام و فرزند خردسالش محمد نزد جابر رفتند. جابر آن حضرت را در آغوش گرفت. امام زین العابدین علیه السلام به فرزندش محمد علیه السلام فرمود: سر عمویت جابر را ببوس. محمد سر او را بوسید. جابر که نابینا بود پرسید: این کودک کیست؟ امام زین العابدین علیه السلام پاسخ داد: این پسرم محمد است. جابر او را در آغوش کشید و سخن پیامبر را درباره ملاقاتش با امام محمد باقر علیه السلام بیان کرد و از این ماجرا بسیار خوشحال شد.

فرصت طلایی

هنگامی که سلطنت بنی امیه متزلزل شد و پایه های حکومت شان بر اثر شورش ها و انقلاب های پیاپی، هر روز سست تر از روز پیش می شد، امام محمدباقر علیه السلام فرصتی طلایی برای نشر معارف قرآنی پیدا کرد. دراین روزگار که جامعه اسلامی بسیار گسترش یافته بود و ملت ها و فرهنگ های گوناگونی را در برگفته بود، نیاز به آشنایی با معارف قرآنی بیش از پیش احساس می شد. در این زمان امام محمدباقر علیه السلام پرچم معارف الهی را که پدر بزرگوارش تا آن زمان برافراشته نگه داشته بود، به دوش گرفت و شالوده بنای معارف اسلامی را استحکام بخشید.

دانش امام

منشأ علم و دانش ائمه اطهار علیهم السلام الهی است و خداوند معارف خویش را بر زبان آنان جاری می سازد، تا پاسخگوی مسایل و مشکلات مردم باشند و این خصیصه ای است که همه امامان معصوم علیهم السلام از آن برخوردار بوده اند. ولی در این میان برخی از آنان چون امام محمدباقر علیه السلام و امام صادق علیه السلام فرصت بیشتری برای بیان احکام الهی وابراز علم و دانش الهی خود یافته اند؛ چنانکه شیخ مفید(ره) در این باره می فرمایند: از هیچ یک از فرزندان امام حسن علیه السلام و امام حسین علیه السلام درباره علم دین و قرآن و سنت و سیره، آن چنان که از امام محمدباقر علیه السلام روایت شده، به ما نرسیده است.

حوزه علمی امام

از آنجا که فضای سیاسی در روزگار امام محمدباقر علیه السلام تا حدودی آزاد بود، این فرصت برای امام علیه السلام فراهم شد تا با تشکیل حوزه گسترده علمی، اقدام به نشر معارف اسلامی و تربیت اسلام ـ شناسان متعدد کند. تا آنجا که عده فراوانی از دانشمندان به قصد بهره برداری از دانش الهی آن حضرت، از هر گوشه ای به محضرش شتافتند و میزان مطالبی که دراین جلسات بیان شده بین سی تا هفتاد هزار حدیث روایت شده است؛ چنان که محمد بن مسلم، آن فقیه بزرگ و نام آور، از آن حضرت سی هزار حدیث روایت کرده است.

تسلط و شخصیت علمی امام محمدباقر علیه السلام

امام محمدباقر علیه السلام از چنان گستردگی و تسلط علمی برخوردار بود که هر عالمی که پا به محضر او می گذاشت و با شخصیت علمی آن حضرت آشنا می شد، به عظمت و وسعت دامنه علمی آن حضرت پی می برد و مجذوب و مقهور سیطره علمی آن حضرت می شد. چنان که نقل شده است دانشمندان هرگز در محضر کسی مانند امام محمدباقر علیه السلام کوچک و متواضع دیده نشدند. هم چنین در توصیف شخصیت علمی آن حضرت و احاطه ایشان نسبت به مسائل مختلف آمده است که عالمان بزرگ در مجلس او چون کودکانی دبستانی بودند.

کار و تلاش امام

روزی فردی از درویشان و صوفیان، امام محمد باقر علیه السلام را در مزرعه اش دید که با بدنی فربه و در گرمای بسیار مشغول کار کردن و غرق ریختن است. به امام نزدیک شد. سلام کرد و به اندرزی همراه با شماتت به آن حضرت گفت: نمی ترسی که در چنین حالی [و در طلب دنیا] از دنیا بروی؟ حضرت با گشاده رویی سلام او راجواب داد و فرمود: اگر بدین حال مرگ مرا فرا گیرد، به طاعت خداوند و در حال مجاهده در راه او از دنیا رفته ام؛ زیرا با کار و تلاشم می خواهیم خود را از تو و دیگران بی نیاز سازم. من از مرگ زمانی بیم دارم که در حال انجام دادن گناه و معصیت باشم.

ویژگی های اخلاقی امام

درباره ویژگی های اخلاقی امام محمدباقر علیه السلام آمده است: ایشان راستگوترینِ مردم درگفتار، خوشروترین آنان در برخورد و فداکارترین آنها در بذل جان بود. با این که مال و ثروت زیادی نداشت، هر روز جمعه صدقه می داد می فرمود: فضیلت و ثواب صدقه دادن درروز جمعه نسبت به سایر روزهای هفته، چندین برابر است. همیشه با مردم و در میان مردم بود و هیچ گاه ذکر و یاد خدا را فراموش نمی کرد. در بزرگ منشی و بزرگواری شهره بود و به هنگام گرفتاری مخفیانه به درگاه خدا پناه می برد و دعا می کرد.

کودک عالم

شخصی از عالمی سؤالی پرسید. وی از پاسخ گفتن باز ماند. سپس رو به آن شخص کرد و به امام محمدباقر علیه السلام ، که کودکی بیش نبود، اشاره کرد و گفت جواب سؤالت را از او بخواه و پاسخ را به من هم بازگو. مرد نزد امام محمد باقر علیه السلام رفت و پس از دریافت پاسخ خود بازگشت و جواب را به آن عالم نیز گفت. مرد عالم به آن شخص گفت: اینان خاندانی اندکه از همه علوم آگاهی دارند.

یقین امام

روزی عربی بیابان نشین نزد امام محمدباقر علیه السلام آمد و از وی پرسید: آیا به هنگام عبادت خداوند، هیچ او را دیده ای ؟ امام علیه السلام پاسخ داد من چیزی که ندیده باشم عبادت نمی کنم. آن شخص گفت: چگونه او را دیده ای؟ امام پاسخ داد: دل ها با نور حقایق ایمان او را می بینند و عالم همه جلوه ظهور اوست. او با مخلوقاتش قابل قیاس نیست تا با حواس قابل درک باشد؛ بلکه باید او را به واسطه مخلوقاتش شناخت.

دوستان واقعی

دوستان واقعی کسانی اند که به هنگام گشایش و سختی وفادار باقی بمانند؛ نه آن که در زمان رفاه و برخورداری، زبان به چابلوسی و تملق بگشایند و دم از رفاقت بزنند و آنگاه که مشکلات و تنگدستی دامنگیر دوستشان شد، به کلی او را فراموش کنند و او را در بحبوحه حوادث و سختی ها تنها بگذارند. به قول امام محمدباقر علیه السلام «چه بد فردی است که در هنگام توانگری تو را در نظر دارد و به هنگام تنگدستی رابطه اش را با تو قطع کند».

دنیای خوشایند

هنگامی که دوستان و خویشان امام محمدباقر علیه السلام به دیدار آن حضرت می رفتند، حضرت ایشان را با دادن غذایی گوارا یا هدیه ای مناسب مورد محبت قرار می دادند. شخصی به امام در این زمینه اعتراض کرد. امام در پاسخ وی فرمودند: دنیا جز با دیدار دوستان و خویشان و بخشش به آنان و انجام دادن خوبی ها، نیکو و خوشایند نیست.

پیشنهاد امام محمدباقر علیه السلام برای ضرب سکه به عبدالملک بن مروان

تا زمان عبدالملک بن مروان سکه های رایج را مصری ها، که مسیحی بودند، به شیوه رومیان ضرب می کردند و برای داد و ستد به بلاد اسلامی می فرستادند. عبدالملک دریافت که نقوش و نوشته های سکه ها عباراتی است که با فرهنگ و اعتقادات اسلامی سازگاری ندارد. با وجود این چاره ای جز استفاده از آنها نداشتند. به امام محمدباقر علیه السلام متوسل شدند تا ایشان آنها را راهنمایی کند و مسیحیان را متقاعد کنند نقوش و نوشته روی سکه ها به عبارات اسلامی تغییر یابد. زیرا عبدالملک به هیچ روی نتوانسته بود رضایت آنها را برای ضرب سکه های اسلامی جلب کند. امام محمدباقر علیه السلام در پاسخ عبدالملک گفت نگران نباش. هم اینک در پی صنعتگران مسلمان بفرست و از آنها بخواه تا سکه هایی بسازند که روی یک طرف آن سوره توحید و در سوی دیگر آن نام رسول اللّه صلی الله علیه و آله حک شود.در حاشیه سکه ها نیز نام شهر و تاریخ ضرب آن منقوش گردد و برای جلوگیری از ساییدگی طلا و نقره سنگهایی از شیشه بر آنها قرار دهند تا وزنشان کاهش یا افزایش نیابد. بدین گونه به پیشنهاد امام محمدباقر علیه السلام اولین سکه های اسلامی ضرب، و آماده داد و ستد شد.

تکبر

تکبر و خودبزرگ بینی یکی از صفات زشت اخلاقی و نشانه ای از عدم تعادل روانی انسان است. انسان خودبزرگ بین، فرد خود محوری است که همواره خود را محور ارزیابی ها قرار می دهد و از این رو خویشتن را نسبت به دیگران برتر می پندارد. چنین برداشتی از خود و دیگرن سبب می شود که در ارزیابی ها و تصمیم گیری ها، واقعیات و حقایق را نبیند. به عبارت دیگر او درتنظیم روابط درونی و بیرونی، عقل خود را کم تر به کار می گیرد یا اصلاً از آن استفاده نمی کند. به قول امام محمدباقر علیه السلام «هرگز در قلب انسان کبر و بزرگ بینی چه کم و چه زیاد داخل نمی شود، مگر آن که به همان اندازه از عقلش کاسته می شود».

سخن زشت

توهین و بیان سخنان زشت و ناروا از کسی سر می زند که خود را عاجز از دفاع در مقابل دیگران می داند و نمی تواند با عقل و منطق و قدرت اقناعی یا بهره گیری از راه های مشروع موضع خود را اثبات کند.از این رو، متوسل به ابزاری می شود که افراد ناتوان و حقیر برای تفوق بر دیگران بر می گزینند و آن استفاده از کلمات زشت و ناروا است. چنان که امام محمدباقر علیه السلام می فرمایند: سلاح فرومایگان سخنان زشت است.

دنیای گذرا

امام محمدباقر علیه السلام خطاب به جابربن یزید جعفی درباره گذرا بودن دنیا می فرماید: «ای جابر، در دنیا چنان باش که گویی در آن فرو آمده ای و می خواهی از آن کوچ کنی، یا آن را مانند ثروتی بدان که در خوابش دیده ای و در بیداری چیزی از آن ثروت با تو نیست. به راستی که دنیا نزد خردمندان و عارفان به خداوند متعال، همانند حرکت گذرای سایه است. پس در حفظ آنچه خداوند از رعایت دین و شریعتش از تو خواسته است، کوشا باش».